Biên lợi nhuận gộp (Gross Profit Margin) là gì? Cách tính chỉ số này, thế nào là GPM tốt?

Để biết hiệu quả một doanh nghiệp trên sàn chứng khoán, nhà đầu tư có thể đánh giá qua các chỉ số tài chính. Một trong các chỉ số này là Biên lợi nhuận gộp.

Biên lợi nhuận gộp – Gross Profit Margin là gì? 

Biên lợi nhuận gộp (tiếng anh là Gross Profit Margin) là một chỉ tiêu đánh giá khả năng sinh lời của doanh nghiệp. Chỉ tiêu này được tính theo tỷ lệ phần trăm và cho biết với mỗi đồng doanh thu tạo ra thì doanh nghiệp thu về được bao nhiêu đồng lợi nhuận gộp.

Trong đó, có thể hiểu rằng lợi nhuận gộp là chênh lệch giữa doanh thu và chi phí bán hàng (bao gồm giá vốn hàng hóa, tiền thuê mặt bằng, tiền lương nhân viên,…). Nó được tính bởi công thức:

Lợi nhuận gộp (GOS) = Doanh thu thuần – Chi phí bán hàng

Ví dụ: Chi phí bán hàng cho một chiếc áo bạn nhập về là 30 nghìn, bán được với giá 100 nghìn đồng. Như vậy, lợi nhuận gộp sẽ là 70 nghìn đồng. 

Công thức tính biên lợi nhuận gộp

Biên lợi nhuận gộp (GPM) = (Lợi nhuận gộp : Doanh thu thuần) x 100

Cách tính GPM trên Báo cáo tài chính

Dựa theo báo cáo kết quả kinh doanh VNM 2020, ta có các số liệu sau: 

• Doanh thu thuần = 59.636
• Lợi nhuận gộp = 27.669
• Như vậy, GPM = (27.669 : 59.636) X 100 = 46.39%

Năm 2020, trong 100 đồng doanh thu được tạo ra thì VNM thu 46.39 đồng lợi nhuận gộp. 

Ví dụ khác: 

Giả sử để sản xuất một thùng sữa Vinamilk cần: chi phí nguyên liệu, nhân công, khấu hao tài sản cố định. Tổng chi phí nói trên là 185 nghìn đồng. Vinamilk bán thùng sữa này cho chuỗi Bách hóa xanh với giá 358 nghìn đồng. Như vậy, trên báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh của VNM sẽ ghi nhận như sau: 

Chỉ số	Giá trị (nghìn đồng)
Doanh thu thuần	358
Giá vốn	185
Lợi nhuận gộp	358 – 185 = 173
Biên lợi nhuận gộp	(173/358) x 100 = 48.32%

Xem thêm: Biên lợi nhuận ròng là gì? Công thức và ý nghĩa

Biên lợi nhuận gộp thế nào là tốt? 

Gross Profit Margin ổn định qua thời kỳ

Thông thường, hầu hết doanh nghiệp đều duy trì Gross Profit Margin ổn định qua các kỳ.

Tuy nhiên trong một số trường hợp như thị trường có thêm đối thủ mới cạnh tranh hoặc thay đổi mô hình kinh doanh sẽ tạo ra những biến động về chỉ số này.

Nếu bạn nhận thấy biên lợi nhuận ròng của doanh nghiệp có sự giảm sút bất thường, cần đánh giá và xem xét kỹ nguyên nhân. Trong đó, hiệu quả sản xuất kém và doanh thu bán hàng sụt giảm là những nguyên nhân gây ra sự giảm sút chính của GPM.

Nếu doanh nghiệp có sự gia tăng GPM, có thể xuất phát từ sự phục hồi sau khủng hoảng. Một số nguyên nhân có thể là sản phẩm mới ra đời, sự rút lui của đối thủ,…

Gross Profit Margin có xu hướng tăng qua thời kỳ

Một doanh nghiệp có tỷ suất lợi nhuận gộp tăng qua các thời kỳ là tín hiệu rất tốt. Điều này cho thấy hoạt động sản xuất của doanh nghiệp đang được nâng cấp giúp tối ưu giá vốn. Nó đồng nghĩa với lợi thế và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp ngày càng được củng cố. 

Ở ví dụ trên, GPM của Vinamilk có xu hướng tăng bền vững qua các thời kỳ 2014 đến 2020. Năm 2014, GPM của Vinamilk là 32%, liên tục tăng đến các năm 2018 là 47%. Nhờ sự tăng trưởng trong doanh thu và lợi nhuận này, giá cổ phiếu của VNM trong giai đoạn này tăng giá rất ổn định. 

Gross Profit Margin cao hơn so với trung bình ngành

Nhà đầu tư nên so sánh GPM giữa các doanh nghiệp trong cùng ngành để có đánh giá chính xác hơn về hiệu quả doanh nghiệp. Trong cùng một ngành, doanh nghiệp nào có chỉ số GPM cao hơn, cho thấy doanh nghiệp có lợi thế cạnh tranh hơn.

Ví dụ: Hòa Phát và Vinamilk là hai doanh nghiệp hoạt động trong hai lĩnh vực khác nhau. Do đó, nhà đầu tư không thể so sánh GPM của hai doanh nghiệp với nhau và rút ra kết luận Hòa Phát hay Vinamilk hoạt động hiệu quả hơn. Thay vào đó, bạn có thể so sánh GPM của từng doanh nghiệp với trung bình của ngành để đánh giá. 

Tại biểu đồ trên, khi so sánh biên lợi nhuận gộp của các doanh nghiệp trong ngành thép, có thể thấy rằng HSG có GPM trung bình khá cao và ổn định. Cụ thể, quý I năm 2020 cao nhất lên tới 17.3%. Trong khi đó, GPM của HPG có xu hướng phát triển kém ổn định hơn. Dù trong quý I, quý II năm 2019, GPM của HSG khá cao, nhưng ngay trong quý III và quý IV đã có sự sụt giảm đáng kể, thấp nhất là 6,86%. Còn lại, GPM của NKG và POM dù tăng trưởng khá ổn định nhưng không quá ấn tượng so với các doanh nghiệp còn lại trong ngành. 

Những yếu tố ảnh hưởng đến chỉ số biên lợi nhuận gộp (GPM)

Dựa vào công thức tính tỷ suất lợi nhuận gộp có thể nhận thấy: Doanh thu, chi phí sản xuất là những yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến chỉ số GPM. Hãy xem chúng tác động thế nào đến sự biến động của chỉ số này nhé. 

Hiệu quả sản xuất của doanh nghiệp

Tỷ suất lợi nhuận gộp là thước đo đánh giá hiệu quả sản xuất, hoạt động của doanh nghiệp. Tỷ suất lợi nhuận gộp tốt là dấu hiệu cho thấy doanh nghiệp đang sản xuất hiệu quả, có lợi thế. Nhà đầu tư có thể so sánh biên lợi nhuận gộp giữa các công ty trong cùng ngành hoặc giữa các thời kỳ cho cùng một công ty. Doanh nghiệp nào có biên lợi nhuận gộp thấp hơn cho thì quá trình sản xuất kém hiệu quả hơn. 

Doanh thu bán hàng 

Doanh thu là yếu tố quyết định lớn đến tỷ suất lợi nhuận gộp. Doanh thu thấp có thể không làm cho biên lợi nhuận gộp thấp nếu doanh nghiệp tối ưu được giá vốn bán hàng. Tuy nhiên, nếu doanh thu không đủ chi trả các chi phí đầu vào thì chỉ số lợi nhuận gộp cũng không có ý nghĩa. 

Chiến lược định giá sản phẩm

Nếu doanh nghiệp tối ưu được chi phí vốn, bán được hàng nhưng chiến lược định giá kém cũng sẽ khiến biên lợi nhuận gộp thấp. Bởi lúc này, doanh thu không chênh lệch nhiều so với chi phí sản xuất, dẫn đến lợi nhuận gộp thấp. Vì vậy, doanh nghiệp cần có một chiến lược định giá sản phẩm tối ưu, phù hợp với thị trường. 

Làm thế nào để tăng tỷ suất lợi nhuận gộp

Thông thường, có hai cách để doanh nghiệp có thể tối ưu và gia tăng tỷ suất GPM. 

Tăng doanh thu thuần

Doanh nghiệp có thể nâng cao tỷ suất biên lợi nhuận gộp qua việc tăng doanh thu. Đây được xem là cách phổ biến, mang đến nhiều lợi ích nhất. Để làm được điều này, các doanh nghiệp cần phải bán nhiều hàng hơn hoặc tăng giá sản phẩm. Trên lý thuyết có vẻ khá dễ dàng, nhưng việc tăng giá sản phẩm chỉ khả thi với những doanh nghiệp có lợi thế cạnh tranh. Đồng thời, mức giá sau tăng phải phù hợp với mức sẵn sàng chi trả của người mua. Nếu nhu cầu sản phẩm không cao, đồng thời giá thành “trên trời”, doanh nghiệp sẽ rất dễ rơi vào tình trạng hàng tồn kho tăng nhanh chóng. 

Giảm chi phí đầu vào

Giảm chi phí đầu vào cũng là một cách hữu hiệu để tối đa hóa lợi nhuận gộp. Doanh nghiệp có thể tìm những nhà cung cấp nguyên liệu với giá thành rẻ hơn. Tuy nhiên, một vấn đề của việc giảm chi phí đầu vào có thể dẫn đến chính là giảm chất lượng sản phẩm. Vì vậy, để giảm chi phí mà không ảnh hưởng đến chất lượng, nhiều đơn vị chọn mở rộng quy mô sản xuất.

Đây được xem là chiến lược cực kỳ hiệu quả trong dài hạn. Thông qua mở rộng quy mô, doanh nghiệp sẽ giảm được nhiều chi phí trung bình của nguyên liệu, nhân công, máy móc, tài sản,…