GDP là gì? Cách tính GPD như thế nào?

Kể cả khi không học hay làm về kinh tế, nhưng ai cũng ít nhất một lần nghe đến GDP. Vậy GDP là gì, chỉ số này có ý nghĩa như thế nào mà luôn được nhắc đến, cách tính ra sao?

Gross Domestic Product (GDP) là gì?

GDP (Tổng sản phẩm quốc nội) là gì?

GDP (Gross Domestic Product) là tổng giá trị thị trường của hàng hóa và dịch vụ được sản xuất trong lãnh thổ một quốc gia, gọi tắt là sản phẩm quốc nội hoặc sản phẩm nội địa.

Giá trị GDP sẽ được tổng kết và tính toán theo quý hoặc theo năm.

Đối với mỗi vùng/quốc gia, giá trị GDP khá quan trọng, nó chỉ ra mức độ tăng trưởng kinh tế và sự phát triển của khu vực đó. GDP thể hiện rõ mọi hàng hóa được sản xuất trên thị trường trừ những mặt hàng lậu hoặc những sản phẩm tự cung tự cấp mà không mua bán (ví dụ bạn tự trồng rau để ăn mà không cần ra chợ mua). 

GDP chỉ thể hiện giá trị cuối cùng của những hàng hóa và dịch vụ, không tính quá trình. 

GDP được tính theo lãnh thổ kinh tế: các đơn vị hoạt động sản xuất, kinh doanh dưới hình thức một tổ chức, cá nhân, gia đình,…

GDP bình quân đầu người là gì?

GDP bình quân đầu người là chỉ số trung bình thể hiện kết quả sản xuất, kinh doanh trong một khoảng thời gian xác định của mỗi người. Công thức tính GDP:

GDP bình quân đầu người của quốc gia đó = GDP của quốc gia thời điểm đó / tổng số dân của quốc gia vào cùng thời gian. 

Ví dụ: Năm 2019, GDP của nước H là 200 triệu USD, tổng số dân là 10 triệu người. GDP bình quân đầu người là:

200,000,000 / 10,000,000 = 20 USD/người

Chỉ số GDP càng cao thì thu nhập và đời sống của người dân càng tốt.

GDP danh nghĩa là gì?

GDP danh nghĩa (Nominal GDP) chính là sản lượng hàng hóa và dịch vụ được tính theo giá của thị trường hiện tại. Vì một năm có đến hàng trăm, hàng nghìn sự biến động về giá nên ta sử dụng phương pháp bình quân gia quyền để tính ra mức giá trung bình của mỗi sản phẩm. 

Cách tính GDP danh nghĩa:

GDP danh nghĩa = (Tổng số lượng hàng hóa, dịch vụ trong thời điểm đó) x (giá hàng hóa, dịch vụ trong cùng thời điểm).

Nó phản ảnh về sự lạm phát và phát triển kinh tế. GDP chỉ phản ánh mức độ tăng giá của sản phẩm, dịch vụ của thời gian này so với thời gian trước, không phản ánh số lượng.

GDP thực tế

Là chỉ số về giá trị sản lượng hàng hóa, dịch vụ trong nước trong đã được điều chỉnh với tốc độ lạm phát. Giá trị này sẽ thể hiện được một cách đầy đủ, chính xác nhất để các chuyên gia tham khảo và vạch định kế hoạch, chính sách cho Ngân hàng Trung ương Quốc Gia. 

Cách tính GDP thực tế:

GDP thực tế = GDP danh nghĩa / Hệ số giảm phát GDP

Ví dụ: Giá hàng hóa đã tăng 10%, hệ số giảm phát = 1 + 10% = 1,1%

GDP danh nghĩa là 100 tỷ USD nên GDP thực = 100 tỷ USD / 1,1 = 90,9 tỷ USD 

Có 2 trường hợp khi có giá trị GDP thực tế:

• Lạm phát dương (đang lạm phát): GDP thực tế < GDP danh nghĩa
• Lạm phát âm (giảm lạm phát): GDP thực tế > GDP danh nghĩa 

Những yếu tố ảnh hưởng đến chỉ số GDP 

• Dân số: đây chính là nhân yếu tố căn cứ vào để tính GDP bình quân đầu người. Dân số tạo ra vật chất và cũng tiêu thụ những sản phẩm mình làm ra. 
• FDI (Foreign Direct Investment): là nguồn tiền được rót từ nước ngoài trực tiếp về nước để đầu tư các hạng mục mang tính lâu dài: Chính phủ, cơ sở hạ tầng, nhà máy,… Đầu tư vốn nước ngoài được xem là phần quan trọng giúp tăng trưởng kinh tế trong nước và là minh chứng của chính sách mở cửa kinh tế quốc tế.
• Lạm phát (Inflationary): Khi các hàng hóa và dịch vụ đồng loạt tăng giá trong một thời gian dài, dẫn đến đồng tiền mất giá, lâu dần dẫn đến khủng hoảng kinh tế. Tốc độ GDP tăng trưởng càng cao thì chỉ số lạm phát cũng cao theo. Chính vì vậy, chính phủ đã đề ra các chính sách kinh tế để kiểm soát lạm phát không vượt qua mức độ tăng trưởng GDP của nước mình. 
• Một số yếu tố khác: tài nguyên thiên nhiên, cơ cấu ngành nghề, pháp luật,…

>>Xem thêm: Chỉ số GNP là gì? Cách tính và ý nghĩa đối với nền kinh tế

Công thức xác định GDP

Tùy theo các góc độ khác nhau sẽ có cách tính GDP khác nhau, nhưng kết quả là tương đương. Có 3 cách để tính GDP:

Phương pháp sản xuất

Đối với phương pháp sản xuất, tổng sản phẩm nội địa là tổng giá trị gia tăng của kinh tế trong một thời gian:

GDP = Giá trị gia tăng thêm + Thuế nhập khẩu

Hoặc 

GDP = Giá trị sản xuất – phí trung gian + thuế nhập khẩu

Giá trị tăng thêm: thu nhập của người sản xuất, tiền công, bảo hiểm, khấu hao tài sản cố định,…

Thuế nhập khẩu là vùng lãnh thổ/quốc gia quy định tính vào các hàng hóa được nhập khẩu từ nước ngoài về. 

Phương pháp sử dụng cuối cùng (tính tổng chi tiêu/chỉ tiêu)

Đây là phương pháp được sử dụng khá phổ biến. Nó bao gồm tiêu dùng cuối cùng của hộ gia đình mua sắm và sử dụng, chênh lệch xuất nhập khẩu của một đất nước. 

Công thức của GDP được tính như sau:

GDP = C + G + I + NX

Trong đó:

• C: tổng giá trị chi cho các sản phẩm và dịch vụ của các gia đình trong nước đó
• I: tổng giá trị chi tiêu của các nhà đầu tư: các trang thiết bị máy móc, xưởng,…
• G: tổng giá trị chi của chính phủ
• NX là cân bằng thương mại: xuất khẩu ròng của kinh tế. X: xuất khẩu – N: nhập khẩu.

Phương pháp thu nhập

Dựa theo thu nhập, GDP bao gồm thu nhập của người lao động, thuế sản xuất, khấu hao tài sản cố định, giá trị thặng dư sản xuất trong kỳ của một đất nước.

GDP = W + R + Ti + I + De + Pr

Trong đó:

• W: là tiền lương
• R: là tiền thuê
• I: là tiền lãi
• Pr: là lợi nhuận
• Ti: Những khoản thuế của dịch vụ, hàng hóa bán trên thị trường, trợ cấp của chính phủ cho sản xuất (thuế gián thu ròng).
• De: hao hụt tài sản cố định

Cách tính tốc độ tăng trưởng GDP

Thông thường khi đề cập tới tốc độ tăng trưởng GDP, các mốc thời gian thường nhắc đến là theo quý, nửa năm hoặc 1 năm. Tốc độ này sẽ là tỷ lệ thay đổi của mức GDP mới so với GDP cùng kỳ.
Ví dụ khi so sánh GPD quý 2 với quý 1, có thể sử dụng cách tính:
Tốc độ tăng trưởng GPD = (GPD quý 2/GPD quý 1)*100 -100
Nếu tốc độ tăng trưởng âm, có thể thấy GPD trong kỳ giảm so với kỳ trước.

GDP và những điểm còn hạn chế 

• Vì chỉ dựa trên những giấy tờ chính thức nên không thể kiểm soát được các hoạt động kinh tế ngoài luồng như: Mua bán chợ đen, tình nguyện, làm tại gia đình,…
• GDP chỉ tính các hoạt động mua bán sau cùng và có vốn đầu tư mới mà không tính đến những giao dịch, thỏa thuận trong quá trình làm ra sản phẩm, dịch vụ cuối cùng.
• Chỉ phản ánh được vật chất và không khẳng định được chắc chắn người dân nước này đang thật sự hạnh phúc hay không.

Mặc dù còn nhiểu hạn chế, tuy nhiên GDP vẫn được sử dụng để xác định tốc độ phát triển nền kinh tế của một nước. Hy vọng, qua bài viết này, các bạn đã có cái nhìn dễ hiểu hơn về chỉ số GDP.