IPO là gì? Tổng hợp kiến thức từ A-Z về IPO cho nhà đầu tư mới

IPO là thuật ngữ không mấy xa lạ với nhà đầu tư trên thị trường tài chính, chứng khoán. Thế nhưng không phải ai cũng biết chính xác IPO là gì, cùng với đó là những thông tin khác liên quan đến IPO. Vậy nên, trong chuyên mục hôm nay, DNSE sẽ cung cấp những điều cần biết về IPO.

Định nghĩa IPO là gì?

IPO là viết tắt của Initial Public Offering, mang ý nghĩa “lần đầu phát hành ra công chúng”. Nó biểu thị hình thức huy động vốn của công ty từ công chúng. Mấu chốt của hình thức này là thông qua phát hành cổ phiếu lần đầu rồi đưa lên sàn chứng khoán. 

Trong đó, công chúng được nhắc đến là các nhà đầu tư sẵn sàng mua cổ phiếu của công ty trên sàn chứng khoán. Lúc này công ty phát hành sẽ trở thành công ty đại chúng. Công ty đại chứng thường có hàng ngàn cổ đông và phải tuân thủ quy tắc, quy định nghiêm ngặt. 

Khi niêm yết, công ty sẽ phát hành cổ phiếu với một mức giá nhất định. Tổng giá trị của cổ phiếu sẽ bằng giá trị thị trường của công ty thời điểm đó. Nếu công ty hoạt động hiệu quả và có tiềm năng phát triển mạnh mẽ. Giá cổ phiếu của công ty có thể tăng gấp đôi hoặc gấp 3 lần, thậm chí hơn thế nữa. Điều này giúp cho một công ty nhỏ bé có thể thành gã khổng lồ. 

Mục đích các công ty tiến hành IPO là gì? 

Ngày càng có nhiều doanh nghiệp tiến hành IPO và trở thành các công ty đại chúng. Bởi hoạt động này đem lại rất nhiều lợi ích hấp dẫn. 

• Các công ty thực hiện IPO với mục đích chủ yếu và lớn nhất là huy động vốn. Do đó có thể kết luận nếu một công ty cần mở rộng kinh doanh bằng cách tiến hành IPO. Hoạt động IPO không những mang đến hiệu quả huy động vốn cao mà còn rất nhanh chóng. Theo đó, sau khi cổ phiếu lên sàn, công ty sẽ nhanh chóng huy động thành công vốn đầu tư. 
• Đặc biệt các công ty luôn chọn IPO bởi hoạt động này mang đến rất nhiều lợi ích khác. Chẳng hạn như IPO giúp công ty tăng vị thế, uy tín trên thị trường. Các thương vụ IPO sẽ thường thu hút nhiều sự quan tâm của công chúng và được nhắc nhiều đến. Từ đó tạo dựng niềm tin uy tín với đối tác, nhà đầu tư.
• Ngoài ra, IPO mang đến lợi thế cho công ty trong quá trình huy động vốn về sau để phát triển. Lần IPO đầu tiên thành công sẽ giúp công ty dễ dàng hơn trong những lần gọi vốn tiếp theo. 
• IPO giúp công ty thu hút nhân viên, tài năng lãnh đạo cho công ty. IPO được xem là kênh để cổ đông, nhà đầu tư ban đầu thoái vốn thời gian dài đầu tư. 
• Cùng với đó, IPO có thể giúp đơn giản hóa hoạt động mua bán, sáp nhập.

Xem thêm: Cách mua cổ phiếu IPO

Rủi ro khi tiến hành IPO mà doanh nghiệp phải đối mặt

Bên cạnh những lợi ích thì doanh nghiệp cũng phải đối mặt với nhiều rủi ro khi IPO. Phát hành cổ phiếu làm phát sinh nhiều chi phí và tạo ra gánh nặng mới cho doanh nghiệp. Cụ thể quá trình IPO thường tốn kém về tài chính, thời gian và công sức. 

• Về tài chính: Các công ty thường phải trả cho các tổ chức tư vấn và bảo lãnh một khoản phí. Chúng có thể từ 3 đến 7% số tiền huy động vốn được từ IPO.
• Ngoài ra, nhân viên và bộ phận quản trị công ty cũng mất nhiều thời gian, sức lực. Công sức này dành để chuẩn bị hồ sơ tài liệu theo luật quy định. Và tổ chức các buổi giới thiệu gặp gỡ nhà đầu tư. 
• Thêm vào đó, hoạt động kinh doanh điều hành nhiều khả năng bị ảnh hưởng. Các công ty phải công khai minh bạch bản báo cáo tài chính theo định kỳ. Điều này có thể gây ảnh hưởng lớn đến tình hình kinh doanh và vốn của công ty. 

IPO ảnh hưởng đến sự “tồn vong” của doanh nghiệp

Không những vậy, IPO còn tiềm ẩn rủi ro cực kỳ nguy hại khác, ảnh hưởng trực tiếp đến sự “tồn vong” của doanh nghiệp nếu công ty không có phương án hợp lý. 

Trước đây chỉ có những công ty tư nhân với nền tảng tài chính mạnh mới có thể IPO. Tuy vậy thì những công ty này cũng không dễ dàng được lên sàn chứng khoán. Hiện nay, sự bùng nổ của Internet đã thay đổi tất cả điều này. Các công ty có thời gian hoạt động chưa lâu, không có thế mạnh tài chính vẫn có thể IPO. IPO được tiến hành bởi công ty mới nổi nhằm mục đích tìm kiếm cơ hội mở rộng kinh doanh. 

Phần lớn doanh nghiệp này hiện chưa tạo ra lợi nhuận, hoặc chưa có kế hoạch tạo ra lợi nhuận trong thời gian chớp mắt. Do vậy, những công ty này sau khi nhận được vốn từ IPO dễ xảy ra tiêu pha quá trớn hoặc bỏ túi riêng thay cho việc đầu tư và phát triển doanh nghiệp. Trong trường hợp này, các công ty sẽ bị nghi ngờ về mục đích IPO.

Chúng sẽ bị quy chụp mục tiêu IPO là để làm đầy túi của người sáng lập. Thay vì làm gia tăng lợi ích, giá trị lợi nhuận chung của toàn bộ cổ đông.  Điều này đồng nghĩa với tạo ra một chiến lược thoái vốn. Vì vậy, IPO cũng sẽ trở thành điểm kết thay vì điểm khởi đầu.  

Điều kiện để được tiến hành IPO là gì?

Các công ty trong quá trình mở rộng kinh doanh thì phát hành IPO là rất cần thiết. Tuy nhiên không phải công ty nào cũng đủ điều kiện để tiến hành IPO. Vậy điều kiện để một công ty được phát hành cổ phiếu lần đầu tại Việt Nam là gì? Các bạn hãy xem những tiêu chí sau (theo Luật Chứng khoán 2019): 

• Vốn: Công ty phải đạt mức vốn điều lệ là 30 tỷ đồng. Con số này được tính theo giá trị trên sổ sách kế toán tại thời điểm đăng ký IPO. 
• Kết quả kinh doanh: Doanh nghiệp phải hoạt động có lãi trong 2 năm liền trước năm đăng ký IPO. Và tính đến thời điểm IPO, doanh nghiệp không có lỗ lũy kế. 
• Có phương án hoạt động cụ thể: Doanh nghiệp cần phải có phương án sử dụng vốn huy động được từ IPO. Trong đó, phương án này đã được hội đồng cổ đông xem xét và thông qua. 
• Thành viên cấp cao của công ty phải có kinh nghiệm quản lý kinh doanh. 
• Công ty phải có những tổ chức tư vấn, bảo lãnh trong việc thực hiện IPO. Chúng thường là cá công ty chứng khoán. 
• Công ty phải dành ít nhất 20% cổ phần cho các nhà đầu tư đại chúng bên ngoài. Trong trường hợp vốn điều lệ của doanh nghiệp lớn hơn 1000 tỷ, thì tỷ lệ này không dưới 10%. 

Yếu tố quan trọng giúp IPO thành công

Chúng ta thường nghe nói đến các thương thụ chào bán cổ phiếu thành công đình đám. Nhưng đâu là yếu tố quan trọng làm nên những thương vụ thành công như vậy. Đó chính là: Bảo lãnh phát hành chứng khoán.  

Bảo lãnh phát hành chứng khoán là một trong những hoạt động kinh doanh chính của những công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại bên cạnh các hoạt động khác như môi giới chứng khoán, tự doanh chứng khoán, tư vấn đầu tư chứng khoán. 

Đây là việc tổ chức bảo lãnh phát hành cam kết với công ty IPO sẽ thực hiện các thủ tục trước khi chào bán chứng khoán.

Cam kết này bao gồm các nội dung: 

• Mua một phần hoặc toàn bộ chứng khoán được phát hành để bán lại cho nhà đầu tư. 
• Mua số chứng khoán còn lại chưa được phân phối hết sau khi kết thúc quá trình IPO.
• Hỗ trợ doanh nghiệp phát hành trong việc phân phối chứng khoán ra công chúng. 

Việc bảo lãnh phát hành giúp quá trình IPO dễ dàng thành công. Giảm thiểu đáng kể rủi ro thất bại khi lần đầu phát hành ra công chúng. Tăng thêm uy tín, thu hút nhiều nhà đầu tư tham gia mua bán cổ phiếu. 

Alibaba và thương vụ IPO đình đám nhất trong lịch sử

Trước khi tiến hành thương vụ IPO đi vào lịch sử năm 2014 tại Mỹ. Alibaba từng thực hiện thành công IPO tại Hồng Kông năm 2007. Việc này giúp Alibaba thu về 1.6 tỷ USD. 

Năm 2014, Alibaba đã niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán New York trong đợt IPO lớn nhất lịch sử toàn cầu. Tại đây, gã khổng lồ này đã huy động được khoảng 25 tỷ USD. Nếu tính cả quyền chọn mua cổ phiếu của các ngân hàng. 

Tuy nhiên, nói đến thương vụ IPO Alibaba tại New York, Jack Ma người sáng lập của hãng cho hay: “Mỹ không phải lựa chọn đầu tiên khi ông xem xét địa điểm IPO”. Tập đoàn này niêm yết tại Mỹ do bị sàn giao dịch Hông Kông từ chối. Lý do đưa ra là không chấp nhận việc Jack Ma cũng đồng sự vẫn sẽ quản trị công ty. 

Vào tháng 09/2014, Alibaba định giá cổ phiếu trong lần IPO tại Mỹ là 68USD/ 1cp, tương đương giá trị tập đoàn lên tới 168 tỷ đô la Mỹ tại thời điểm đó. Giới đầu tư khi đó vô cùng hào hứng với cổ phiếu này đến mức cổ phiếu Alibaba chốt phiên ngày hôm sau đạt giá 92.7 USD/1cp. 

Tuy nhiên, tháng 01/2015, cổ phiếu của hãng đã lao dốc không như kỳ vọng của phố Wall. Điều này đồng nghĩa với việc những nhà đầu tư mua cổ phiếu tại thời điểm IPO đang thua lỗ. Nhưng cổ phiếu của Alibaba đã nhanh chóng tăng trở lại với kết quả kinh doanh vượt mong đợi. 

Năm 2018, Alibaba có giá trị vốn hóa khoảng 463 tỷ USD, cổ phiếu tăng khoảng 6,3%. Như vậy, nếu bạn đầu tư 1.000 USD cho cổ phiếu Alibaba thời điểm 09/2014. Thì nó sẽ có giá trị khoảng 1.902 USD vào tháng 8/2018, tăng hơn 90%. 

Thương vụ IPO thất bại nhất trong lịch sử

WeWork – Công ty chuyên cung cấp dịch vụ chia sẻ không gian làm việc, đã tiến hành IPO vào tháng 8/2019. Tuy nhiên, thương vụ này đã gặp phải hàng loạt vấn đề và cuối cùng không đạt được thành công như kỳ vọng.

Có một số nguyên nhân chủ yếu dẫn đến thất bại của thương vụ IPO này:

• Định giá không hợp lý: WeWork được định giá 47 tỷ USD trong khi thực tế dòng tiền và lợi nhuận của công ty không tương xứng với con số này. Sự chênh lệch giữa giá thực và định giá đã gây ra hoài nghi và lo ngại từ các nhà đầu tư về tính khả thi và sự minh bạch của WeWork.
• Vấn đề tài chính nghiêm trọng: Trước khi tiến hành IPO, WeWork đã công bố báo cáo tài chính với các chỉ số tiêu cực và khó khăn, điển hình là mức lỗ và mô hình kinh doanh thiếu ổn định. Những yếu tố này đã làm giá tăng sự nghi nhờ về khả năng sinh lời trong tương lai của công ty, khiến các nhà đầu tư quay lưng.
• Vấn đề về lãnh đạo: Trong quá trình chuẩn bị IPO, các thông tin liên quan đến hành vi không chuẩn mực và quản lý yếu kém của CEO Adam Neumann đã bị phơi bày. Điêu này làm dấy lên sự thiếu tin tưởng từ cả nhà đầu tư và công chúng, tạo ra một làn sóng bất ổn và nghi ngờ về năng lực điều hành của ban lãnh đạo công ty

Kết luận

Trong bài viết trên, DNSE đã bật mí cho bạn những kiến thức tổng quan nhất về IPO là gì, những cơ hội và rủi ro mà doanh nghiệp phải đối mặt khi tiến hàng IPO. Cùng với đó là những thông tin thú vị về thương vụ IPO đình đám lịch sử thế giới – Alibaba. Chúng tôi mong rằng những thông tin trên sẽ giúp cho bạn trong quá trình tham gia đầu tư. Và đừng quên tiếp tục theo dõi thêm kiến thức mới trên DNSE nhé.

Đừng bỏ lỡ cơ hội đầu tư vào công ty Chứng khoán Công nghệ số 1 Việt Nam – Công ty Chứng khoán DNSE tại đây.