Lộ trình đầu tư: Kiến thức cơ bản về chứng khoán

Thị trường chứng khoán ngày càng thu hút sự quan tâm của nhiều nhà đầu tư bởi tiềm năng sinh lời hấp dẫn. Tuy nhiên, để tham gia vào thị trường này một cách hiệu quả, nhà đầu tư cần trang bị cho mình những kiến thức cơ bản về chứng khoán. Bài viết sau đây sẽ cung cấp cho bạn những thông tin quan trọng về chứng khoán, từ đó giúp bạn tự tin bước vào thị trường đầy tiềm năng này.

Khái niệm cơ bản về chứng khoán

Chứng khoán( securities) là một loại tài sản vô hình thể hiện phần vốn của công ty hoặc tổ chức đã phát hành.

Cổ phiếu là giấy chứng nhận số tiền mà nhà đầu tư đóng góp vào công ty phát hành. Cổ phiếu là chứng chỉ do công ty cổ phần phát hành, xác nhận quyền sở hữu một số cổ phần của công ty đó.

Khi mức sở hữu đủ lớn thì số cổ phiếu được gọi là cổ phần, chủ sở hữu được gọi là cổ đông. 

Trái phiếu là một chứng nhận nghĩa vụ nợ. Nói một cách dễ hiểu nhất là trái phiếu là một tờ giấy vay nợ.

Chứng chỉ quỹ được hiểu đơn giản là chứng nhận góp vốn của nhà đầu tư với một quỹ đầu tư nào đó. Quỹ nào còn có tên gọi phổ biến khác là quỹ mở hoặc quỹ đại chúng.

Chứng quyền là một sản phẩm phát sinh liên quan trực tiếp đến loại chứng khoán được phát hành. Công ty đại chúng sẽ phát hành chứng quyền nhằm cung cấp cho người mua quyền được sở hữu cổ phiếu của doanh nghiệp đó với mức giá được định trước trong tương lai.

Quyền mua cổ phần có cái tên khác là quyền mua trước hoặc quyền tiên mãi. Đây là một loại chứng khoán đặc biệt, được ưu tiên dành cho các cổ đông hiện hữu. Họ sẽ được mua cổ phiếu với giá mới phát hành( mua với giá rẻ hơn)

Chứng chỉ lưu ký là giấy chứng minh quyền sở hữu chứng khoán của một công ty thuộc quốc gia khác.

ETF là một loại quỹ đầu tư được giao dịch trên sàn giao dịch chứng khoán

Chứng khoán phái sinh là một loại công cụ mang tới nhiều lựa chọn cho nhà đầu tư. Đơn giản là phái sinh là sự cam kết nghĩa vụ thực hiện quyền giữa hai bên có hình thức hoạt động giống một hợp đồng tương lai. 

Tìm hiểu về thị trường chứng khoán

Khái niệm thị trường chứng khoán

Thị trường sơ cấp ( primary market) hay còn gọi là thị trường phát hành hoặc thị trường cấp một, là nơi các loại chứng khoán lần đầu tiên được phát hành bởi các doanh nghiệp sau đó được bán ra thị trường với mục đích chính là huy động nguồn vốn đầu tư trực tiếp cho các doanh nghiệp hoặc các chính phủ

Thị trường thứ cấp là nơi các loại chứng khoán phát hành lần đầu tại thị trường chứng khoán sơ cấp sẽ được mua đi bán lại bởi các nhà đầu tư khác nhau trên thị trường chứng khoán.

⇒ Thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp khác nhau thế nào?

3 sàn chứng khoán phổ biến

Sàn HoSE là tên viết tắt của Sở Giao dịch CK TP.HCM, trực thuộc Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, được thành lập 2000. 

Sàn HNX là Sàn Giao dịch Chứng khoán Hà Nội được ra đời năm 2009 và chịu trách nhiệm chính trong việc tổ chức, quản lý thị trường giao dịch chứng khoán.

Sàn UPCOM được ra đời năm 2009 và được quản lý bởi sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội, là nơi giao dịch các cổ phiếu, trái phiếu không đủ tiêu chuẩn niêm yết trên HoSE và HNX. 

Lộ trình đầu tư chứng khoán

Lộ trình đầu tư chứng khoán cho người mới

Tại sao nên đầu tư chứng khoán?

Tiềm năng sinh lời cao

So với các kênh đầu tư truyền thông như gửi tiết kiệm hay mua vàng, chứng khoán có khả năng mang lại lợi nhuận cao hơn trong dài hạn. Lịch sử đã cho thấy, thị trường chứng khoán Việt Nam có xu hướng tăng trưởng theo thời gian, với mức tăng trưởng trung bình hàng năm đạt khoảng 15%

Đa dạng hóa danh mục đầu tư:

Chứng khoán cung cấp cho nhà đầu tư lựa chọn đa dạng để đầu tư, từ cổ phiếu các công ty lớn, uy tin đến cổ phiếu các công ty khởi nghiệp đầy tiềm năng. Việc đa dạng hóa danh mục đầu tư giảm thiểu rủi ro và tăng cơ hội sinh lời.

Tinh thanh khoản cao

Chứng khoán là tài sản có tính thanh khoản cao, nghĩa là nhà đầu tư có thể dễ dàng mua bán trên thị trường. Điều này giúp nhà đầu tư linh hoạt trong việc điều chỉnh danh mục đầu tư hoặc rút tiền khi cần thiết

Nhận cổ tức 

Khi đầu tư vào cổ phiếu, nhà đầu tư có thể nhận được cổ tức từ lợi nhuận của công ty. Cổ tức là nguồn thu nhập thụ động giúp nhà đầu tư tăng thêm lợi nhuận.

Gây dựng quỹ tích lũy lâu dài 

Đầu tư chứng khoán là một cách hiệu quả để xây dựng quỹ tích lũy cho tương lai, ví dụ như con cái, học hành, nghỉ hưu,…

Nâng cao kiến thức tài chính 

Tham gia thị trường chứng khoán giúp nhà đầu tư học hỏi và nâng cao kiến thức về tài chính, kinh tế, cũng như rèn luyện khả năng phân tích và đánh giá thông tin

Tham gia vào sự phát triển của nền kinh tế

Khi đầu tư vào chứng khoán, nhà đầu tư đồng thời vào sự phát triển của các doanh nghiệp và nền kinh tế.

Cần những gì trước khi tham gia đầu tư chứng khoán?

Xác định trường phái đầu tư 

Nghiên cứu kiến thức cơ bản trước khi quyết định đầu tư

Đưa ra nguyên tắc đầu tư 

Đầu tư vào những công ty có thông tin minh bạch rõ ràng

Kiểm soát tốt tâm lý 

=> Xem thêm: Những bài học trước khi đầu tư chứng khoán nhà đầu tư cần biết

Khi nào không nên đầu tư chứng khoán

Khi bạn không có kiến thức và kỹ năng đầu tư: Thiếu hiểu biết về thị trường, sản phẩm đầu tư, và các phương pháp phân tích có thể dẫn đến những quyết định đầu tư sai lầm, gây thua lỗ.

Khi bạn không có nguồn vốn nhàn rỗi: Đầu tư chứng khoán đòi hỏi nguồn vốn nhàn rỗi, không ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày và các khoản dự phòng khác của bạn. Nếu bạn đang sử dụng vốn hoặc nguồn vốn cần thiết cho mục đích khác của bạn, việc đầu tư có thể khiến bạn gặp rủi ro tài chính lớn

Ví dụ: Khi đầu tư bằng tiền vay

Khi A vay tiền ngân hàng hoặc bạn bè để đầu tư chứng khoán với hy vọng sẽ nhanh chóng thu hồi vốn và trả nợ.

Trong trường hợp xấu, thị trường đi xuống, bạn sẽ phải đối mặt với áp lực trả nợ trong giá trị tài sản đang giảm. Điều này có thể dẫn đến việc bạn phải bán tháo cổ phiếu với giá thấp để trả nợ, gây ra thua lỗ lớn.

Khi bạn không có khả năng chấp nhận rủi ro cao: Thị trường chứng khoán biến động liên tục và tiềm ẩn nhiều rủi ro. Giá cổ phiếu có thể tăng giảm bất ngờ, ảnh hưởng đến lợi nhuận đầu tư của bạn. Nếu bạn không sẵn sàng chấp nhận khả năng thua lỗ, tốt nhất bạn nên cân nhắc các kênh đầu tư an toàn hơn.

Có mục tiêu đầu tư ngắn hạn: Đầu tư chứng khoán chỉ phù hợp với mục tiêu dài hạn( từ 3 năm trở lên). Nếu bạn cần sử dụng trong thời gian ngắn, việc đầu tư chứng khoán có thể tiềm ẩn rủi ro biến động ngắn hạn của thị trường.

Tình hình kinh tế vĩ mô không thuận lợi: Tình hình kinh tế vĩ mô có thể ảnh hưởng đến thị trường chứng khoán. Khi nền kinh tế suy thoái, thị trường chứng khoán có xu hướng giảm điểm, khiến nhà đầu tư thua lỗ.

Lợi nhuận khi đầu tư cổ phiếu từ đâu

Lợi nhuận đầu tư chứng khoán là khoản thu nhập mà nhà đầu tư được từ việc mua bán cổ phiếu hoặc các sản phẩm chứng khoán khác. Lợi nhuận này có thể được chia thành 2 dạng chính:

• Lợi nhuận từ chênh lệch giá: là dạng phổ biến nhất, được tạo ra từ việc mua bán cổ phiếu hoặc bán ra ở mức cao hơn

Công thức tính lợi nhuận từ chênh lệch giá:

Lợi nhuận = ( Giá bán – Giá mua) x Số lượng cổ phiếu – ( Phí giao dịch + Thuế)

• Lợi nhuận từ cổ tức: Lợi nhuận từ cổ tức là khoản tiền mà doanh nghiệp chia cho cổ đông từ lợi nhuận sau thuế của công ty.

Lợi nhuận từ cổ tức được tính toán dựa trên tỷ lệ cổ tức và số lượng cổ phiếu mà nhà đầu tư nắm giữ

Thời gian giao dịch chứng khoán 

Hiện có 3 sàn giao dịch chứng khoán tại Việt Nam: HoSE, HNX, UPCOM. Những sàn này chỉ giao dịch vào giờ hành chính không bao gồm lễ tết

Ngày giao dịch: Từ thứ 2- thứ 6( từ 9h00 đến 15h00)

Ngày không giao dịch: Thứ 7- chủ nhật, tết âm, Giỗ tổ Hùng Vương, ngày 30/4, ngày 1 /5, Quốc khánh 2/9, các trường hợp hi hữu( Quy định khẩn cấp, thị trường có trục trặc)

⇒ Để nắm rõ hơn về thời gian chơi chứng khoán, bạn có thể xem thêm tại:  Những mốc thời gian giao dịch chứng khoán tại Việt Nam 

Đặt mua/bán 1 cổ phiếu như thế nào?

Hiện nay việc giao dịch cổ phiếu được thực hiện tương đối đơn giản thông qua các công ty chứng khoán. Bạn có thể lựa chọn mua/bán trực tiếp bằng ứng dụng được cung cấp bởi công ty chứng khoán hoặc thông qua môi giới. Nếu lựa chọn tự đầu tư, bạn có thể tiết kiệm được 1 khoản dịch vụ đáng kể.

⇒ Xem thêm: Hướng dẫn chi tiết mua cổ phiếu cho nhà đầu tư F0

Cần bao nhiêu tiền để mua cổ phiếu?

Cần bao nhiêu tiền để mua cổ phiếu, sẽ là câu hỏi mà bất kỳ một nhà đầu tư mới nào cũng thắc mắc khi mới tìm hiểu về chứng khoán. 

Thực tế là sẽ không có một con số cụ thể nào cho việc đầu tư chứng khoán. Và cũng chưa có một công ty hay sàn chứng khoán nào quy định số tiền bắt buộc phải có để đầu tư. Số tiền tối thiểu để đầu tư của mỗi người sẽ hoàn toàn khác nhau. Điều này phụ thuộc vào các yếu tố như: mục đích đầu tư, thời gian, mức độ chấp nhận rủi ro, kiến thức và khả năng tài chính.  

Đọc bảng giá chứng khoán như thế nào?

Bảng giá chứng khoán là nơi cập nhật những diễn biến mới nhất của thị trường chứng khoán. Bởi vậy mà việc hiểu rõ cách đọc bảng giá chứng khoán là điều mà mỗi nhà đầu tư cần phải nắm vững. Từ đó, bạn sẽ đưa ra những quyết định phù hợp với tình hình thị trường. 

Bạn có thể đọc hướng dẫn chi tiết đọc bảng giá chứng khoán của DNSE và rèn luyện kỹ năng mỗi ngày.

Các loại lệnh được sử dụng khi đầu tư chứng khoán

Để tìm hiểu về cách đầu tư chứng khoán 

Trước khi đầu tư, để đầu tư hiệu quả hơn, thì 7 loại lệnh sau đây:

• Lệnh mở cửa( ATO)
• Lệnh đóng cửa( ATC)
• Lệnh giới hạn(LO)
• Lệnh thị trường(MP)
• Lệnh thị trường trên sàn HNX gồm có lệnh MTL, MOK, MAK, 

Trong đó: 

MTL tương tự lệnh MP 

MOK giống lệnh MP nhưng nếu không được thực hiện toàn bộ tự động hủy toàn bộ lệnh, kể cả phần đã khớp. 

MAK tương tự MP nhưng có thể thực hiện toàn bộ hoặc một phần, phần chưa khớp lệnh sẽ bị hủy ngay sau khi khớp lệnh.

• Lệnh chờ
• Lệnh giao dịch tại mức giá khớp lệnh xác định giá đóng cửa
• Lệnh khớp lệnh sau giờ

Lưu ý quan trọng mà nhà đầu tư mới cần nắm đó là tất cả các loại lệnh đều cần tuân theo khối lượng đặt cụ thể và cố định

Khi phiên giao dịch kết thúc, tất cả các lệnh chưa khớp hoặc chưa khớp hết thì toàn bộ sẽ bị hủy. Chính vì vậy các nhà đầu tư mới cần nắm bắt được thời gian khớp lệnh.

Giao dịch ký quỹ Margin là gì?

Giao dịch ký quý là 1 dạng giao dịch thông dụng trong đầu tư chứng khoán, khi đó, công ty chứng khoán sẽ cho bạn vay tiền để mua thêm cổ phiếu.

Khi mở tài khoản chứng khoán, thông thường các công ty chứng khoán sẽ cho bạn mở hạn mức margin và có thể sử dụng được ngay.

Để hiểu sâu về margin và cách sử dụng hiệu quả, bạn có thể tham khảo bài viết của DNSE: Margin là gì?

Chọn lọc cổ phiếu

Việc lựa chọn các cổ phiếu nên mua luôn là quan tâm hàng đầu của các nhà đầu tư khi bước chân vào thị trường chứng khoán, bởi lẽ ai cũng muốn sở hữu tài sản giá trị có khả năng  sinh lời hiệu quả và bền vững theo thời gian. 

Và cách làm đơn giản nhất là chọn lọc cổ phiếu theo những bộ lọc của những nhà đầu tư vĩ đại. Thông thường sẽ có 2 cách chọn lọc dựa trên trường phái đầu tư

Lọc cổ phiếu theo chỉ số cơ bản

Phân tích cơ bản là phương pháp dựa trên phân tích nền tảng tài chính của cổ phiếu

Cụ thể dựa vào những chỉ số được tính toán từ báo cáo tài chính của doanh nghiệp:

• Thu nhập trên mỗi cổ phiếu( EPS)
• Tỷ lệ ROA
• Biên lợi nhuận
• Các tỷ lệ tăng trưởng

Các chỉ số về định giá như tỷ lệ P/E, tỷ lệ P/B, tỷ lệ EV/ EBITDA

Lọc cổ phiếu theo chỉ báo phân tích kỹ thuật

Bạn có thể lần theo những tín hiệu của các nhà đầu tư lớn trên thị trường chứng khoán thông qua các biến động về giá và khối lượng cổ phiếu.

Phân tích kỹ thuật là việc đưa ra quyết định đầu tư trên cơ sở xem  xét các biểu đồ và chỉ báo về cổ phiếu

Các biểu đồ và chỉ báo được tính toán dựa trên 2 yếu tố cơ bản là giá và khối lượng giao dịch nhờ những phần mềm như Amibroker

Các chỉ báo được tính toán với mục đích giải thích mối quan hệ về:

• Sức mạnh của bên bán( nguồn cung cổ phiếu) và sức mạnh của bên mua( nguồn cầu cổ phiếu)
• Dự đoán xu hướng giá của cổ phiếu đó

Cách lọc chủ yếu theo phương pháp kỹ thuật là tìm kiếm những cổ phiếu có dạng bùng nổ hoặc đảo chiều về xu hướng

Để hiểu rõ hơn về phần này, các nhà đầu tư của DNSE tham khảo về kiến thức nâng cao của chứng khoán. 

Tâm lý và sai lầm trong chứng khoán

Tâm lý chứng khoán

Tâm lý chứng khoán chính là yếu tố chi phối mạnh mẽ quyết định hành vi, thái độ và cuối cùng là thành công hay thất bại trong mỗi giao dịch. Để hiểu rõ hơn về tâm lý chứng khoán, bạn có thể tham khảo thêm bài viết: 5 phút giúp nhà đầu tư tìm hiểu về tâm lý chứng khoán

Đầu tư chứng khoán là một con đường đầy hấp dẫn để sinh lời nhưng cũng đi kèm với những sai lầm không mong muốn. Vì lẽ đó, không ít các nhà đầu tư phải đối mặt với sai lầm không đáng có 

Những sai lầm mắc phải có thể là:

• Đầu tư theo số đông: Mua theo lời đồn hoặc xu hướng thị trường mà không phân tích kỹ lưỡng
• Không có kế hoạch rõ ràng: Thiếu mục tiêu, thời gian và chiến lược quản lý rủi ro
• Cắt lỗ quá muộn hoặc không cắt lỗ: Cố gắng giữ những mã cổ phiếu thua lỗ với hy vọng chúng sẽ hồi phục
• Đầu tư bằng đòn bẩy: Sử dụng vốn vay để tăng quy mô đầu tư, làm gia tăng rủi ro và thua lỗ
• Thiếu kiên nhẫn: Mua bán quá thường xuyên, bị ảnh hưởng bởi những biến động ngắn của thị trường.
• Không thường xuyên cập nhập thị trường: Thiếu kiến thức về thị trường và các công mình đầu tư.

Để hiểu rõ hơn các sai lầm cần tránh khi đầu tư, bạn có thể tham khảo thêm bài viết của DNSE: 12 sai lầm phổ biến khi đầu tư

Đầu tư chứng khoán luôn đi kèm với rủi ro, bởi vậy mà không có cách nào đảm bảo lợi nhuận 100%. Vì vậy hãy tìm hiểu kỹ, chi tiết rủi ro khi chơi chứng khoán và cân nhắc trước khi quyết định đầu tư.

Trên đây là những kiến thức cơ bản nhất về chứng khoán mà DNSE cung cấp cho bạn. Hy vọng bài viết này sẽ giúp bạn có những kiến thức cần thiết từ đó có những quyết định đầu tư đúng đắn mang lại lợi nhuận như ý.