Thao túng thị trường là gì? Những điều nhà đầu tư cần biết về thao túng thị trường

Tuy rằng nền kinh tế nói chung và thị trường chứng khoán nói riêng đều được kiểm soát bởi Nhà nước, thế nhưng việc thao túng thị trường đôi khi vẫn diễn ra. Hành động này tạo ra những hậu quả nghiêm trọng, đặc biệt là cho những nhà đầu tư nhỏ lẻ. Vậy thao túng thị trường là gì? Làm thế nào để nhận ra hành vi thao túng thị trường? Hãy cùng DNSE tìm hiểu trong bài viết dưới đây.

Thao túng thị trường là gì?

Thao túng thị trường hay còn gọi là là Market manipulation. Đây là hành vi cố ý gây ảnh hưởng đến thị trường thông qua các phương pháp khác nhau nhằm trục lợi cho bản thân. 

Trên thị trường chứng khoán, thao túng thường được thực hiện thông qua việc lợi dụng quy luật cung cầu để tác động tới mức giá. Quy mô của thị trường có ảnh hưởng rất lớn đến khả năng xảy ra hiện tượng thao túng. Một thị trường có quy mô và số lượng người tham gia lớn thì việc thao túng sẽ khó khăn hơn. Ngược lại, thị trường nhỏ thì dễ bị thao túng hơn.

Ví dụ: một nhóm người huy động tiền để cùng mua một mã chứng khoán cụ thể. Việc này tạo ra nguồn cầu giả, khiến giá cổ phiếu tăng cao và tác động tới tâm lý nhà đầu tư cá nhân. Họ tin vào những tín hiệu lạc quan mà đội thao túng tạo ra. Sau đó, nhà đầu tư mua vào cổ phiếu. Điều này khiến giá cổ phiếu bị đẩy cao hơn.

Khi giá cổ phiếu đã được đẩy lên đến mức mong muốn, nhóm thao túng sẽ xả hàng đột ngột. Lúc này, họ đã thu được một nguồn lợi lớn nhờ chênh lệch giá. Những nhà đầu tư cá nhân khác sẽ bị thua lỗ lớn do “mua đỉnh bán đáy”.

Các hình thức thao túng thị trường trong chứng khoán

Sau khi giải đáp câu hỏi thao túng thị trường là gì, bạn cần biết thêm về 5 hình thức thao túng thị trường thường gặp:

Lan truyền tin đồn thất thiệt, tin giả

Đây là hình thức thao túng mà nhiều đối tượng lựa chọn. Những tin đồn xấu về một công ty sẽ được phát hành nhằm mục đích làm cho thị trường chứng khoán bị lệch lạc. Điều này có thể mang lại tiếng xấu cho đơn vị phát hành, thị trường và nhà đầu tư. Từ đó, giá cổ phiếu cũng bị ảnh hưởng và giảm theo.

Thổi phồng giá cổ phiếu

Hình thức thổi phồng giá cổ phiếu còn được gọi là Pump and dump. Đây là hành động đội lái mua vào một lượng cổ phiếu lớn để đẩy giá. Sau đó, khi giá đã lên tới mức như kỳ vọng, họ sẽ bán ra nhằm thu lợi nhuận. Việc thổi phồng giá cổ phiếu sẽ giúp những người thao túng thị trường mua được cổ phiếu mong muốn với giá rẻ và bán chúng với giá cao.

Thực hiện những giao dịch giả tạo

Hình thức này có tên tiếng Anh là Spoofing the tape. Giao dịch giả là thường là đặt những giao dịch chứng khoán lớn nhưng không có ý định mua. Điều này khiến cho giá cổ phiếu tăng vọt và nhiều nhà đầu tư sẽ mua theo. Sau đó kẻ thao túng sẽ rút lại giao dịch và dẫn đến thua lỗ cho nhiều nhà đầu tư.

Ví dụ, anh A có 100.000 cổ phiếu của công ty XYZ và có ý định bán. Anh A đặt một lệnh mua với lượng lớn cổ phiếu nhưng sẽ hủy ngay trước khi được khớp. Trên bảng giá chứng khoán Việt Nam, nhà đầu tư có thể nhìn thấy những lệnh đặt chờ mua với khối lượng lên tới hàng chục triệu cổ phiếu ở mức giá thấp hơn giá đang khớp. Đây được gọi là kê lệnh, với mục đích định hướng những nhà đầu tư khác muốn mua phải mua giá cao hơn mới khớp được.

Lệnh mua này đã tạo ra một lượng cầu ảo đối với cổ phiếu công ty Y, đẩy giá cổ phiếu lên cao hơn. Sau đó, anh A sẽ bán lượng cổ phiếu của mình với mức giá cao này. Vậy là thông qua một lệnh mua giả, anh A đã thành công thao túng thị trường.

Mua và bán cổ phiếu ngay lập tức

Việc mua và bán ngay lập tức cũng gần tượng tự với hình thức Spoofing the tape. Hậu quả của hình thức này là khiến giá cổ phiếu tăng hoặc giảm đột ngột. Qua đó, nhiều nhà đầu tư sẽ bị thu hút và cuốn theo sự thay đổi, gây mất cân bằng thị trường.

Hành động này rất khó thực hiện ở thị trường Việt Nam do sau khi mua cổ phiếu trong nước, nhà đầu tư cần chờ 3 ngày sau mới được phép bán. Tuy nhiên, nếu những kẻ thao túng giá sử dụng nhiều tài khoản, và có sẵn lượng cổ phiếu nhất định để sẵn sàng bán, và sẵn một lượng tiền để mua thì hoàn toàn có thể mua bán trao tay trên các tài khoản nhằm thao túng thị trường một cách dễ dàng. Giới chuyên môn thường gọi đây là hình thức lướt sóng T+, hay lướt trong phiên.

Thao túng thị trường bị phạt như thế nào?

Theo Điều 211, Bộ Luật Hình sự năm 2015, nếu cá nhân thực hiện các hành vi thao túng thị trường có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc phạt hành chính tùy vào mức độ nghiêm trọng

Truy cứu trách nhiệm hình sự

Hình phạt chính:

Khung 01:

Bị phạt từ 500 triệu – 2 tỷ hoặc phạt tù từ 6 tháng – 3 năm nếu thực hiện thao túng thị trường mà gây ra một trong những ảnh hưởng sau:

• Thu lợi từ 500 triệu – dưới 1,5 tỷ
• Gây tổn thất cho nhà đầu tư trong khoảng 1 – 3 tỷ đồng

Khung 02:

Nộp phạt từ 2 – 4 tỷ đồng hoặc bị phạt tù từ 2 – 7 năm nếu có hành vi thao túng thuộc một trong các trường hợp sau:

• Thực hiện có tổ chức
• Thu lợi từ 1,5 tỷ đồng trở lên
• Gây ra tổn thất cho nhà đầu tư từ 3 tỷ đồng
• Tái phạm tội và có tính chất nguy hiểm.

Hình phạt bổ sung:

• Mức phạt từ 50 – 250 triệu đồng
• Không được phép đảm nhận một số chức vụ, bị đình chỉ công việc từ 01 – 05 năm.

Phạt hành chính

Theo quy định, nếu thực hiện thao túng nhưng chưa đến mức bị truy cứu trách nhiệm hình sự sẽ bị phạt bằng 10 lần số tiền thu lợi bất hợp pháp. Mức phạt tối đa không quá 3 tỷ đồng đối với tổ chức và không quá 1,5 tỷ đồng với cá nhân. Ngoài ra, cũng có một số hình thức phạt bổ sung như sau:

• Với các công ty/chi nhánh công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ: đình chỉ kinh doanh từ 01 – 03 tháng
• Với các cá nhân hành nghề chứng khoán: tước chứng chỉ hành nghề từ 18 – 24 tháng. 

Ví dụ, Chủ tịch Tập đoàn FLC – ông Trịnh Văn Quyết đã bị phạt 1,5 tỷ đồng và bị đình chỉ giao dịch 5 tháng sau khi bán chui 74,8 triệu cổ phiếu vào ngày 10/01/2022.

Làm thế nào để tránh các hành vi thao túng?

Nếu không tỉnh táo, bạn có thể sẽ bị thua lỗ nặng nề bởi các hành vi thao túng thị trường. Dưới đây là một số lời khuyên cho nhà đầu tư khi tham gia thị trường:

Tích lũy kiến thức về thị trường chứng khoán

Trước tiên, nhà đầu tư cần nắm rõ kiến thức về thị trường chứng khoán. Bạn cần hiểu rõ về quy luật cung cầu, các yếu tố ảnh hưởng tới giá của cổ phiếu. Qua đó, bạn có thể chủ động trong việc đầu tư, có những đánh giá chính xác về thị trường và giảm được rủi ro khi hành vi thao túng thị trường diễn ra.

Hiểu rõ về doanh nghiệp

Việc hiểu về doanh nghiệp là điều cần thiết để có những quyết định đầu tư đúng đắn mà không bị ảnh hưởng bởi hành vi thao túng. Nếu một doanh nghiệp có các yếu tố nội tại tốt, tăng trưởng ổn định và bền vững thì việc tăng giá là gần như tất yếu. Nếu có thể tìm hiểu và mua những cổ phiếu này ở mức giá phù hợp, nhà đầu tư sẽ có dễ có lãi.

Ngoài ra, hiểu về doanh nghiệp cũng giúp bạn dễ phát hiện ra những dấu hiệu bất thường trong diễn biến giá cổ phiếu hơn.

Xây dựng chiến lược đầu tư rõ ràng

Bạn cũng cần có chiến lược đầu tư rõ ràng để ra quyết định mua, bán một cách chính xác. Nhiều nhà đầu tư thiếu kinh nghiệm thường giao dịch dựa vào các diễn biến ngắn hạn. Họ không có bất kỳ kế hoạch hay mục tiêu cụ thể nào. Điều này khiến họ dễ bị thao túng và bị ảnh hưởng bởi chiêu trò này hơn.

Vì vậy, bạn cần có một danh mục đầu tư với chiến lược phù hợp. Bằng cách này, bạn sẽ giảm được rủi ro nếu hành vi thao túng diễn ra.

Kết luận

Bài viết là chia sẻ của DNSE về thao túng thị trường. Mong rằng qua đây, các bạn đã hiểu thao túng thị trường là gì và những loại hình thao túng phổ biến. Để cập nhật thêm những kiến thức tài chính – chứng khoán thú vị, hãy ghé thăm DNSE thường xuyên nhé!