Thuế trực thu là gì? Bật mí những điều ít người biết về thuế trực thu

Để Nhà nước dễ dàng quản lý và hành thu, thuế được phân làm 2 loại là thuế trực thu và thuế gián thu. Trong khi hoạt động quản lý và thu thuế gián thu (thường thông qua giá của hàng hóa và dịch vụ) khá đơn giản thì đối thuế trực thu thường xảy ra các tình trạng trốn thuế, gây thất thu ngân sách của Nhà nước. Vậy thuế trực thu là gì mà đối tượng chịu thuế lại muốn trốn tránh nghĩa vụ nộp thuế? Câu trả lời sẽ có trong bài viết dưới đây.

Thuế trực thu là gì?

Thuế trực thu là loại thuế mà Nhà nước đánh trực tiếp vào thu nhập của một cá nhân hay một pháp nhân. Người chịu thuế có trách nhiệm phải nộp thuế cho Nhà nước và không được phép chuyển giao trách nhiệm này cho người khác. Nhà nước định ra thuế trực thu nhằm mục đích điều tiết thu nhập trong xã hội.

Ví dụ minh họa về thuế trực thu: Chị A có 1 con nhỏ dưới 18 tuổi và hiện đang làm cho công ty B với mức thu nhập hàng tháng là 20.000.000 VNĐ (đã trừ đi mức đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc). Theo quy định trong Nghị quyết 954/2020/UBTVQH14, mức giảm trừ đối với đối tượng nộp thuế thu  nhập cá nhân là 11.000.000 VNĐ/tháng và 4.400.000 VNĐ đối với mỗi người phụ thuộc.

Thu nhập để tính thuế của chị A chính là phần còn lại sau khi đã lấy tổng thu nhập thực tế trừ đi các khoản miễn thuế. Tức là thu nhập để tính thuế của chị A là 20.000.000 – 11.000.000 – 4.400.000 = 4.600.000 VNĐ. Mức thuế suất phải nộp đối với thu nhập dưới 5.000.000 VNĐ là 5%. Vậy số thuế trực thu chị A phải nộp là 4.600.000 x 5% = 230.000 VNĐ.

Đặc điểm của thuế trực thu là gì?

Thuế trực thu gồm có những đặc điểm sau:

• Đối tượng nộp thuế là đối tượng trực tiếp chịu thuế.
• Thuế trực thu là khoản đóng góp có tính chất bắt buộc, dùng để tăng nguồn thu cho ngân sách Nhà nước và điều tiết thu nhập trong xã hội. Số tiền thuế phải đóng dao động cùng chiều với thu nhập kiếm được. Thu nhập càng lớn thì số tiền thuế phải đóng càng nhiều.

• Số tiền thuế phải đóng có tính chất phân loại, phù hợp với khả năng của đối tượng chịu thuế.
• Gây ra một số vấn đề tiêu cực như trốn thuế, hạn chế phần nào sự phấn đấu để nâng cao thu nhập của người lao động, … vì thu nhập càng nhiều thì càng phải đóng nhiều thuế. Do đó, việc điều hành thuế trực thu khá phức tạp.

Các loại thuế trực thu phổ biến

Thuế trực thu bao gồm thuế thu nhập cá nhân, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế lợi tức, thuế tài sản, thuế thừa kế, thuế nhà đất,… Những loại thuế này đều đánh trực tiếp vào thu nhập và lợi ích thu được từ tài sản của các cá nhân và tổ chức.

Phân biệt thuế trực thu và thuế gián thu

Tại sao phải phân loại thuế thành thuế trực thu và thuế gián thu?

Trong hoạt động lập pháp: Việc phân chia thuế giúp các nhà lập pháp xây dựng phương thức điều tiết riêng cho từng sắc thuế sao cho phù hợp với mục đích áp thuế. Trong khi thuế trực thu có nhiệm vụ chính là điều tiết thu nhập xã hội và kéo gần khoảng cách giàu-nghèo thì thuế gián thu chịu trách nhiệm đảm bảo nguồn thu ổn định cho ngân sách Nhà nước.

Trong công tác tổ chức thu thuế: Mỗi loại thuế sẽ có nguyên tắc đánh thuế, cách thức tính thuế, đối tượng tính thuế, căn cứ pháp lý, … riêng. Từ đó, các cơ quan có thẩm quyền có biện pháp thu thuế phù hợp. Đối với thuế trực thu, việc giám sát, tính toán và thu thuế rất phức tạp do diện thu thuế rộng và phân tán. Do vậy, nếu không có phương pháp quản lý thu thuế hiệu quả thì các tình trạng thất thoát, truy thu thuế chậm,… sẽ xảy ra.

Phân biệt thuế trực thu và thuế gián thu

Tiêu chí	Thuế trực thu	Thuế gián thu
Người nộp thuế	Người chịu thuế	Không phải người chịu thuế
Phương thức điều tiết	Thông qua thu nhập	Thông qua giá cả
Mức độ ảnh hưởng tới nền kinh tế	Ít gây ảnh hưởng	Gây ảnh hưởng trực tiếp ảnh đến giá cả thị trường vì giá bán hàng hóa thực tế đã bao gồm thuế
Mức độ quản lý	Phức tạp, dễ xảy ra tình trạng thất thu ngân sách Nhà nước, trốn thuế	Dễ thu vì đã được tính vào giá hàng hóa và dịch vụ
Ưu điểm	Đảm bảo công bằng xã hội	Hành thu thuế dễ dàng
Nhược điểm	Dễ trốn thuế	Không đảm bảo tính công bằng giữa những người nộp thuế
Ví dụ	Thuế thu nhập cá nhân Thuế thu nhập doanh nghiệp	Thuế tiêu thụ đặc biệt Thuế môn bài Thuế xuất nhập khẩu Thuế giá trị gia tăng

Tạm kết

Việc hiểu rõ Thuế trực thu là gì và ý nghĩa của nó đối với nền kinh tế góp phần nâng cao nhận thức của người dân và tổ chức về nghĩa vụ đóng thuế thu nhập của bản thân. Để tìm hiểu những chủ đề khác xoay quanh lĩnh vực kinh tế, chứng khoán, ngân hàng,…, các bạn hãy tiếp tục đón đọc các bài viết trên DNSE nhé.