Tự doanh chứng khoán là gì? Những nghiệp vụ, yêu cầu và quy định pháp luật các nhà đầu tư cần biết

Hiện nay, chứng khoán được xem là kênh đầu tư sinh lời hấp dẫn cho nhiều nhà đầu tư cá nhân và cả tổ chức. Tự doanh chứng khoán cũng là một hoạt động được quy định rõ ràng trong pháp luật. Vậy tự doanh chứng khoán là gì? Chúng ta hãy cùng tìm hiểu trong bài viết ngày hôm nay nhé.

Tự doanh chứng khoán là gì?

Tự doanh chứng khoán là hoạt động của công ty chứng khoán đóng vai trò như một nhà đầu tư trên thị trường.

Tự doanh chứng khoán là hoạt động một công ty chứng khoán (CTCK) tự mua bán giao dịch chứng khoán cho mình nhằm hưởng lợi nhuận từ lợi tức hay chênh lệch giá trên thị trường.

Giai đoạn đỉnh điểm năm 2005-2010, hầu hết các công ty chứng khoán có nguồn thu chính nhờ hoạt động tự doanh chứng khoán. Giai đoạn sau thì việc đó bị giảm bớt hoặc chuyên nghiệp hóa thông qua việc tách bạch các hoạt động quản lý quỹ với các hoạt động quản lý cốt lõi.

Chứng khoán phái sinh vẫn chưa được hoàn chỉnh nên hoạt động tự doanh chứng khoán chỉ xoay quanh: Cổ phiếu, trái phiếu và chứng chỉ quỹ.  

Nếu không được tự doanh chứng khoán nữa, công ty chỉ được bán chứ không được tạo lợi nhuận từ các khoản tự doanh.

Các loại hình tự doanh chứng khoán

Ta có thể phân hoạt động tự doanh chứng khoán ra làm 6 loại: 

• Hoạt động đầu tư ngân quỹ: Nguồn dự trữ của doanh nghiệp có thể dưới dạng tiền mặt, gửi tiết kiệm ngân hàng hoặc chứng khoán ngắn hạn, có tính thanh khoản cao, lợi nhuận cao.
• Hoạt động tự doanh chênh lệch về giá: Công ty có hoạt động này thường nghiêng về đầu tư ngắn hạn, mua với giá thấp và bán với giá cao để ăn chênh lệch. 
• Hoạt động đầu tư đầu cơ: Công ty sẽ mua chứng khoán giá thấp với số lượng lớn và bán giá cao trong tương lai. Hình thức này tiềm ẩn những rủi ro khá cao.
• Hoạt động tự doanh đầu tư tự vệ: Công ty sử dụng các công cụ phòng vệ để loại trừ rủi ro trước các hoạt động đầu tư khác.
• Hoạt động tự do thành lập thị trường: Công ty chứng khoán chấp nhận rủi ro để có chứng khoán mới, khối lượng và thị trường nhất định, tạo thị trường và niêm yết giá thường xuyên để kích thích đầu tư.
• Hoạt động tự doanh giữ quyền kiểm soát: Để thao túng và nắm quyền kiểm soát tổ chức phát hành nào đó. Điều này đòi hỏi công ty cần tiềm lực tài chính đủ mạnh và nhân sự có trình độ. 

Hình thức trong giao dịch hoạt động tự doanh chứng khoán

• Giao dịch trực tiếp: Giữa hai công ty chứng khoán hoặc giữa công ty chứng khoán với một khách hàng thông qua việc thương lượng. Đối tượng giao dịch trực tiếp chủ yếu là các loại giao dịch chứng khoán đăng ký ở OTC.
• Giao dịch gián tiếp: Công ty chứng khoán đặt các lệnh mua và bán chứng khoán trên Sở giao dịch chứng khoán, lệnh của họ có thể thực hiện với các khách hàng bất kỳ. 

Mục đích của tự doanh chứng khoán

• Tự doanh chứng khoán để tăng khoản thu chênh lệch giá cho chính mình: Công ty chứng khoán là tổ chức kinh doanh chứng khoán chuyên nghiệp, có nhiều lợi thế về khả năng phân tích, dự báo,… nên khi tự triển khai nghiệp vụ tự doanh, khả năng sinh lời sẽ cao hơn những nhà đầu tư khác. 
• Dự trữ để đảm bảo khả năng cung ứng: Các công ty chứng khoán có trách nhiệm trong việc đảm bảo tính thanh khoản của thị trường, bên cạnh đó còn là khả năng sinh lời phù hợp.
• Điều tiết thị trường ổn định khi có biến động: Nếu các công ty liên kết với nhau thông qua một tổ chức nào đó, ví dụ Hiệp hội chứng khoán.

Những điều kiện đối với nghiệp vụ tự doanh chứng khoán

Những điều kiện tiên quyết để công ty chứng khoán được triển khai hoạt động tự doanh là:

• Phải tách biệt quản lý: đối với những công ty có cả hoạt động tự doanh và môi giới chứng khoán, cần phải tách biệt rõ ràng giữa hai loại, cụ thể là về con người, vốn, tài sản và quy trình nghiệp vụ. 
• Phải ưu tiên khách hàng: Khác với công ty chứng khoán, các khách hàng không thể nắm bắt thông tin về diễn biến thị trường được như các công ty. Vì vậy để đảm bảo tính công bằng, lệnh giao dịch của khách hàng phải được thực hiện trước.
• Bình ổn thị trường chứng khoán: Hoạt động tự doanh được lập ra nhằm bình ổn thị trường theo quy định của pháp luật.
• Tạo tính thanh khoản cho thị trường: Trong thời gian đầu, các chứng khoán mới chưa có thị trường giao dịch, hoạt động tự doanh chứng khoán tạo tính thanh khoản cho mua bán giao dịch của thị trường cấp 2.

Quy định của pháp luật về nghiệp vụ tự doanh chứng khoán 

Nhà nước quy định về nghiệp vụ tự doanh chứng khoán như sau:

Vốn pháp định của công ty tự doanh chứng khoán:

Yêu cầu về vốn pháp định để doanh nghiệp được cho phép hoạt động tự doanh chứng khoán là 100 tỷ đồng Việt Nam theo điểm b, khoản 1, điều 18 Nghị định số 14/2007/NĐ-CP.

Hoạt động tự doanh chứng khoán: 

Theo điều 22, Thông tư số 121/TT-BTC, hoạt động tự doanh chứng khoán cần đảm bảo các quy định cụ thể như sau:

• Cần đảm bảo đủ tài chính để thanh toán các lệnh giao dịch.
• Phải thực hiện các giao dịch với danh nghĩa chính chủ, không được mượn danh nghĩa người khác.
• Có hai trường hợp không được xem là tự doanh chứng khoán: Mua, bán chứng khoán do sửa lỗi giao dịch; Mua, bán cổ phiếu của chính công ty chứng khoán. 
• Ưu tiên giao dịch của khách hàng.
• Phải thông báo cho khách hàng biết khi mình là đối tác trong giao dịch thỏa thuận đó.
• Trong trường hợp giao dịch của khách hàng ảnh hưởng đến giá loại chứng khoán đó, công ty không được mua bán trước hoặc tiết lộ cho bên thứ 3. 
• Khi khách hàng đặt lệnh giới hạn, công ty không được mua/ bán cùng loại chứng khoán mà giá bằng hoặc tốt hơn mức khách đưa ra.
• Tài khoản tự doanh chứng khoán.

Theo thông tư 120/2020/TT-BTC như sau:

“Công ty chứng khoán có hoạt động nghiệp vụ tự doanh và là thành viên giao dịch của Sở giao dịch chứng khoán Việt Nam (VNX) chỉ được mở 01 tài khoản giao dịch chứng khoán tự doanh duy nhất tại chính công ty.”.

Quy trình tự doanh chứng khoán

Tuy chiến lược và cơ cấu của môi giới sẽ có những cách xây dựng quy trình tự doanh chứng khoán khác nhau, nhưng về cơ bản là như sau:

• Xây dựng những chiến lược đầu tư chứng khoán của riêng mình.
• Khai thác tìm kiếm những cơ hội đầu tư cho doanh nghiệp của mình.
• Phân tích, đánh giá và chọn lọc các cơ hội đầu tư.
• Thực hiện các giao dịch đầu tư đúng theo quy định của pháp luật.
• Quản lý đầu tư và thu hồi vốn, theo dõi biến động thị trường và khám phá các cơ hội đầu tư. 

Hy vọng qua những chia sẻ trên đã giúp bạn trả lời cho thắc mắc tự doanh chứng khoán là gì. Hãy tiếp tục theo dõi những bài viết về chứng khoán trên website DNSE nhé!