Ngày 4/2, Bộ Thương mại Hoa Kỳ đã công bố kết quả điều tra sơ bộ để chuẩn bị áp dụng thuế chống trợ cấp với các sản phẩm tôn mạ chống ăn mòn với các doanh nghiệp sản xuất tại Việt Nam. Trong đó, Tôn Đông Á (Mã: GDA) và Hoa Sen (Mã: HSG) là hai doanh nghiệp có mức trợ cấp thấp nhất (xấp xỉ 0%). Trong khi đó, Hoà Phát (Mã: HPG) và Nam Kim (Mã: NKG) chịu mức trợ cấp tương đương nhau là 46,73%

Tiếp đó, chia sẻ với báo chí trong ngày 9/2, Tổng thống Donald Trump nhấn mạnh rằng ông dự định áp thuế 25% với tất cả các sản phẩm thép nhập khẩu vào Mỹ, áp dụng với tất cả các quốc gia.

Trước đó, tháng 9/2024, Mỹ đã thông báo về việc tiến hành điều tra để lấy cơ sở và chuẩn bị áp thuế chống bán phá giá (CBPG) với tôn mạ nhập khẩu từ Việt Nam, mức thuế quan dự kiến từ 10-25%. Kết quả sơ bộ dự kiến sẽ được công bố trong tháng 4/2025.

Dưới góc nhìn của SSI Research, đối với Việt Nam, nhập khẩu thép vào Mỹ đã bị đánh thuế 25% kể từ năm 2018 theo Mục 232, vì vậy thép của Việt Nam không bị ảnh hưởng bởi việc tăng thuế này. Do đó, có rất ít tác động đến ngành thép Việt Nam liên quan đến xuất khẩu sang Mỹ.

Hành động thuế mới có thể thậm chí có phần tích cực đối với ngành thép Việt Nam vì đưa mức thuế nhập khẩu của Việt Nam (trước khi tính đến các loại thuế bảo hộ khác) ngang hàng với các quốc gia khác.

Xuất khẩu thép của Việt Nam sang các quốc gia bị ảnh hưởng như Mexico và Canada cũng tương đối nhỏ (tính đến tháng 12 năm 2024, họ không nằm trong top 10 thị trường xuất khẩu thép của Việt Nam theo dữ liệu của VSA).

Một điểm nữa cần xem xét là tác động cuối cùng có thể phức tạp để xác định, vì có một số loại thuế khác như CVD (thuế đối kháng) và AD (thuế chống bán phá giá), trong đó thuế AD vẫn đang trong quá trình điều tra. Kết quả sơ bộ AD dự kiến sẽ được công bố trong những tháng tới.

Doanh nghiệp nào chịu tác động lớn nhất?

Theo thống kê của Chứng khoán KB Việt Nam (KBSV), hoạt động xuất khẩu tôn mạ tới thị trường Mỹ - Mexico đóng góp lần lượt 18,6%/26,2%/31,9% doanh thu của Hoa Sen, Nam Kim, Tôn Đông Á trong 2024.

KBSV cho rằng các biện pháp thuế quan từ Mỹ sẽ có tác động tiêu cực chung lên triển vọng tăng trưởng doanh thu của các doanh nghiệp sản xuất tôn mạ, tuy nhiên, Nam Kim sẽ chịu áp lực lớn nhất do mức trợ cấp cao và tỷ trọng doanh thu lớn từ Mỹ - Mexico.

Đối với Hoà Phát, doanh thu từ thị trường Mỹ - Mexico ước tính đóng góp 2,9% tổng doanh thu. Các chuyên gia phân tích cho rằng Hoà Phát sẽ ít chịu ảnh hưởng nhất từ các biện pháp CBPG nhờ các sản phẩm thép thượng nguồn (thép xây dựng, HRC) được tiêu thụ chủ yếu tại thị trường nội địa, kênh xuất khẩu đóng góp 30% tổng sản lượng.

Thêm vào đó, thị trường xuất khẩu chính của Hoà Phát là các quốc gia thuộc ASEAN và châu Á như Malaysia, Indonesia (chiếm 40% doanh thu xuất khẩu).

Theo ước tính của KBSV, sản lượng HRC cần thiết để sản xuất tôn mạ cho Hoa Sen, Nam Kim, Tôn Đông Á xuất khẩu đi Mỹ - Mexico trong 2024 ước tính đạt 450.000 tấn (giả định rằng các doanh nghiệp trên sử dụng HRC từ Hoà Phát và Formosa với tỷ lệ 50%/50%).

Nếu sản lượng xuất khẩu tôn mạ vào thị trường Hoa Kỳ của Hoa Sen, Nam Kim, Tôn Đông Á giảm trung bình 25% trong 2025, nhu cầu tiêu thụ HRC hao hụt chỉ chiếm xấp xỉ 2% tổng công suất sản xuất của Hoà Phát trong kỳ.

Bên cạnh đó, Hoà Phát cũng có kế hoạch sử dụng HRC để sản xuất thép chất lượng cao như tanh lốp, thép dây hàn, lõi que hàn, cáp thang máy,...

Các chuyên gia phân tích đánh giá rủi ro sản lượng tiêu thụ HRC của Hoà Phát suy giảm do nhu cầu tiêu thụ của Hoa Sen, Nam Kim, Tôn Đông Á bị ảnh hưởng từ thuế quan của Hoa Kỳ ở mức thấp.

Còn theo quan điểm của Chứng khoán Vietcap (VCSC), từ góc độ Việt Nam, Mỹ vẫn là một thị trường xuất khẩu quan trọng. Khối lượng xuất khẩu sang Mỹ đã tăng lên khoảng 15% tổng xuất khẩu thép trong năm 2024 so với mức 10%/8% lần lượt trong năm 2023/2022.

Việc Mỹ áp thuế bổ sung sẽ tạo thêm áp lực lên khối lượng xuất khẩu thép của Việt Nam và quan trọng hơn là giá thép toàn cầu. Diễn biến này đặt ra rủi ro giảm giá đối với các doanh nghiệp thép của Việt Nam, bao gồm Hoà Phát, Hoa Sen và Nam Kim.

HRC của Hoà Phát vẫn chịu tác động gián tiếp từ thuế của Mỹ. Dù tỷ lệ này có vẻ nhỏ, nhưng việc Mỹ áp thuế bổ sung có thể tiếp tục làm suy yếu nhu cầu thép toàn cầu, đặc biệt trong bối cảnh tâm lý thị trường yếu từ Trung Quốc. Điều này có thể gây áp lực giảm giá thép toàn cầu và thu hẹp biên lợi nhuận của các nhà sản xuất thép. 

Với Nam Kim, VCSC kỳ vọng tác động thêm của thuế mới lên doanh số xuất khẩu trực tiếp của Nam Kim là không đáng kể, do các khách hàng Mỹ đã ngừng nhập khẩu từ tháng 10/2024 vì lo ngại về thuế trong tương lai.

Để bù đắp điều này, Nam Kim đã mở rộng thị trường sang Nam và Trung Mỹ, và các nhà phân tích kỳ vọng nhu cầu nội địa phục hồi sẽ giúp giảm bớt áp lực xuất khẩu. Tuy nhiên, khả năng dư cung thép từ Mexico, Canada và Brazil - khi các nước này tìm kiếm thị trường thay thế - có thể tác động tiêu cực đến sản lượng và giá bán thép của Nam Kim. 

Còn với Hoa Sen, giống như Nam Kim, VCSC tin rằng Hoa Sen sẽ chịu áp lực gián tiếp từ nguồn cung dư thừa thép từ Mexico, Canada và Brazil, điều này có thể ảnh hưởng đến cả sản lượng và giá bán. Dù vậy, vị thế mạnh trên thị trường nội địa của Hoa Sen có thể giúp giảm thiểu tác động, như đã được thể hiện trong quý IV/2024, khi thị trường nội địa giúp tập đoàn đạt được kết quả kinh doanh vượt trội hơn so với Nam Kim.

Gia tăng cạnh tranh trên thị trường nội địa để duy trì tăng trưởng

Xu hướng nội địa hóa đã diễn ra từ nửa cuối năm 2024 sau khi các thông tin về việc khởi xướng các cuộc điều tra chống bán phá giá thép lan rộng từ các nước.

So với vùng đỉnh quý I/2024, sản lượng xuất khẩu tôn mạ quý IV/2024 của Hoa Sen, Nam Kim, Tôn Đông Á đã giảm lần lượt 19%, 31%, 28%. Sản lượng xuất khẩu thép xây dựng, HRC của Hoà Phát cũng giảm 45%.

Xu hướng này được hỗ trợ nhờ nhu cầu tiêu thụ trong nước quay trở lại, với động lực chính tới từ sự hồi phục của thị trường bất động sản dân dụng, các dự án đầu tư công tiếp tục được triển khai.

KBSV cho rằng các doanh nghiệp sản xuất thép với thị phần nội địa lớn sẽ có lợi thế trong việc duy trì đà tăng trưởng doanh thu trong thời gian tới. Bên cạnh đó, các nhà phân tích cho rằng các doanh nghiệp xuất khẩu cũng sẽ tập trung mở rộng sang các thị trường mới (khu vực chưa áp dụng hàng rào thuế quan với thép Việt Nam) để duy trì sản lượng tiêu thụ.