Nhằm bảo đảm hoạt động khai thác an toàn, thông suốt, giảm tối đa tình trạng chậm, hủy chuyến dịp cao điểm Tết Nguyên đán năm nay, Cục Hàng không Việt Nam (Bộ GTVT) đã chính thức chấp thuận triển khai áp dụng mô hình phối hợp ra quyết định (A-CDM) tại 2 sân bay trọng điểm cả nước là Cảng HKQT Nội Bài và Cảng HKQT Tân Sơn Nhất, giúp tăng hiệu quả sử dụng sân đường, nâng cao năng lực điều hành, giảm thiểu chậm chuyến do khai thác ở hai đầu sân bay.

Đây là kết quả sau 3 năm nỗ lực của Cảng HKQT Nội Bài và Cảng HKQT Tân Sơn Nhất và các bên tham gia (VATM, Vietnam Airlines, Pacific Airlines, Vietjet Air, Bamboo Airways, Vietravel Airlines, SAGS, VIAGS) dưới sự chỉ đạo của Cục Hàng không Việt Nam, Ban chỉ đạo A-CDM, Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam - CTCP (ACV) và là cột mốc đánh dấu cho Nội Bài và Tân Sơn Nhất trở thành sân bay phối hợp ra quyết định (A-CDM) trên bản đồ các sân bay trong khu vực và trên thế giới.

Đi thẳng vào công nghệ hiện đại nhất

Trao đổi với Báo điện tử Chính phủ, ông Đinh Việt Thắng, Cục trưởng Cục Hàng không Việt Nam cho biết: Việc triển khai A-CDM nằm trong lộ trình thực hiện cam kết của Việt Nam với tổ chức Tổ chức hàng không dân dụng quốc tế (ICAO) về lộ trình thực hiện A-CDM trong khu vực Châu Á – Thái Bình Dương tại Đề án Nâng cấp các khối hệ thống hàng không. Theo đó, Tổ chức ICAO khuyến cáo các Cảng hàng không, sân bay có tần suất cất hạ cánh trên 100.000 lượt chuyến/năm nên áp dụng mô hình A-CDM. Điều này cũng được quy định tại Thông tư 29/2021/TT-BGTVT.

Cảng HKQT Nội Bài và Tân Sơn Nhất là hai Cảng hàng không quốc tế lớn nhất cả nước với sản lượng chuyến bay đều đạt trên 100 ngàn lượt chuyến/năm.

Cốt lõi của hệ thống này là phần mềm giúp tính toán, hỗ trợ trong công tác quản lý hỗ trợ tàu bay đi và đến cho phù hợp từ việc tính toán thời gian rút chèn, nổ máy đến cất cánh/hạ cánh. Qua thời gian thử nghiệm tương đối dài, Cục Hàng không Việt Nam và các đơn vị liên quan đã cải tiến nhiều về quy trình, cải tiến công nghệ, đào tạo nhân lực, vật lực. Việc áp dụng công nghệ A-CDM sẽ giúp điều hoà công tác điều hành bay, rút ngắn thời gian máy bay di chuyển trong sân bay; tăng năng lực tiếp thu khai thác của cảng hàng không, tận dụng hiệu quả hệ thống hạ tầng cơ sở hiện tại nhà ga, sân đỗ…

"A-CDM là bước đầu tiên chúng tôi thực hiện một chương trình lớn là quản lý điều hành không lưu tự động. Tới đây, Tổng Công ty quản lý bay Việt Nam (VATM) cũng sẽ đầu tư hệ thống phần mềm tự động tính toán điều hoà máy bay, không chỉ khi đi đến sân bay mà là trên tất cả các đường bay. Đây là công nghệ rất mới trên thế giới. Ngành hàng không Việt Nam cũng đặt ra mục tiêu 'đi tắt, đón đầu' và đi thẳng vào công nghệ hiện đại nhất", ông Đinh Việt Thắng khẳng định.

Tiết kiệm chi phí, rút ngắn thời gian chờ

Chia sẻ về những hiệu quả mà hệ thống A-CDM mang lại khi triển khai thử nghiệm tại Cảng HKQT Nội Bài, ông Đinh Đăng Định, Giám đốc Trung tâm Điều hành sân bay Nội Bài cho biết: Thực tiễn áp dụng thử nghiệm thực tế mô hình A-CDM tại Nội Bài đã cho thấy nhiều lợi ích đối với cảng hàng không, hãng hàng không, với đơn vị phục vụ mặt đất, với cơ quan quản lý bay và với hành khách.

Đối với cơ quan quản lý bay, khi áp dụng A-CDM lực lượng kiểm soát viên không lưu (KSVKL) giảm tần suất liên lạc với tổ bay do thông tin giờ dự kiến nổ máy đã được hiển thị trên hệ thống dành riêng cho phi công. Dẫn đến giảm khối lượng công việc cho kiểm soát viên không lưu.

Các dữ liệu của chuyến bay được cập nhật liên tục và theo thời gian thực, giúp kiểm soát viên không lưu nắm rõ tiến trình quay đầu của từng chuyến bay thông qua hệ thống A-CDM portal giúp KSVKL ra quyết định chính xác, kịp thời và minh bạch.

Đối với hãng hàng không và đơn vị phục vụ mặt đất, hệ thống giúp tiết kiệm chi phí nhiên liệu cho mỗi chuyến bay nhờ tối ưu hiệu quả khai thác và giảm thời gian lăn của tàu bay. Thêm vào đó, thông tin, dữ liệu của các chuyến bay đã được cung cấp đầy đủ hơn, chính xác hơn, tuân thủ các quy trình khai thác tốt hơn so với khi chưa triển khai A-CDM. Thông tin được phối hợp chia sẻ, mang tính thông suốt, rõ ràng, minh bạch giữa các đơn vị. Các đơn vị sử dụng dữ liệu chuyến bay hiệu quả, cải thiện khả năng dự đoán, kiểm soát tốt quy trình quay đầu của chuyến bay.

Đối với cảng hàng không, sân bay, khi triển khai A-CDM tối ưu được hạ tầng cảng hàng không, nâng cao hiệu quả khai thác tại sân bay, giảm khí thải CO2 ra môi trường đồng thời nâng cao vị thế sân bay trong khu vực và thế giới.

"Đối với hành khách, rõ ràng với tỷ lệ đúng giờ đối với các chuyến bay áp dụng A-CDM tại Nội Bài trong thời gian qua, hành khách đã có những trải nghiệm tốt hơn do tàu bay giảm thời gian lăn, thời gian dừng chờ, hạn chế bay vòng…, đồng thời công tác phục vụ hành lý, hàng hóa của chuyến bay cũng được cải thiện… do các chuyến bay được lập kế hoạch tốt, có thông tin rõ ràng, được tối ưu hóa các khâu trong quá trình khai thác nhờ A-CDM", ông Đinh Đăng Định thông tin.

Kỳ vọng giúp Tân Sơn Nhất 'vượt ải' Tết Nguyên đán 2024

Ông Nguyễn Công Hoàn, Phó giám đốc Cảng HKQT Tân Sơn Nhất cho biết, nhờ ứng dụng A-CDM, khách hàng sẽ được trải nghiệm những chuyến bay có tỷ lệ đúng giờ cao, hạn chế những tình huống bay vòng để chờ hạ cánh, giảm thiểu các tình huống tàu bay dừng chờ lâu trên đường băng. Đồng thời công tác phục vụ hành lý, hàng hóa của chuyến bay sẽ được phục vụ tốt hơn, đặc biệt trong dịp tết Nguyên đán 2024.

Trong trường hợp sân bay đến có mật độ bay quá dày hay thời tiết dự báo không thuận lợi, thay vì chuyến bay khởi hành theo kế hoạch và bay vòng trên trời để chờ tiếp thu thì sân bay đến (có A-CDM) sẽ điều chỉnh lại giờ cất cánh cho phù hợp, khách chỉ phải chờ tại nhà ga đi. Tàu bay khởi hành theo thời gian mới, không phải bay vòng chờ tại nơi đến, tiết kiệm nhiên liệu cho hãng và thuận tiện hơn cho hành khách khi bay.

Tân Sơn Nhất hiện là cảng hàng không lớn nhất Việt Nam với tần suất cất/hạ cánh xấp xỉ 260.000 lượt. Sản lượng hành khách thông qua cảng đến cuối năm 2023 đạt 42 triệu lượt, gấp 1,5 công suất thiết kế ban đầu. Cao điểm tết Nguyên đán 2024, sản lượng khai thác trung bình lên đến gần 150.000 hành khách/ngày.

Trong khi đó, hạ tầng kỹ thuật hiện hữu tại sân bay Tân Sơn Nhất chưa đồng bộ, các hệ thống thông tin chuyến bay được các bên liên quan tự phát triển nội bộ, dẫn đến việc chia sẻ thông tin giữa các đơn vị gặp hạn chế. Hệ thống điều hành bay ATM tại khu vực phía Nam cũng chưa được trang bị AMAN/DMAN (Hệ thống quản lý tàu bay đến/tàu bay khởi hành) dẫn đến việc sắp xếp lập kế hoạch thứ tự đến đi tại cảng chưa được thực hiện.

Việc chính thức áp dụng A-CDM là cột mốc rất quan trọng, đánh dấu thành công sau nhiều năm nỗ lực của Cảng HKQT Tân Sơn Nhất và các bên tham gia, bao gồm: Công ty quản lý bay miền Nam (VATM), Vietnam Airlines, Pacific Airlines, Vietjet Air, Bamboo Airways, Vietravel Airlines, SAGS, VIAGS.

Cảng HKQT Tân Sơn Nhất cùng các đơn vị đã triển khai thành công 2 đợt thử nghiệm trên chuyến bay hằng ngày, với tổng số 22.441 chuyến bay, áp dụng đầy đủ trên các khung giờ thấp điểm/cao điểm và cả ngày 24/7 trong thời gian dài. Trong khung giờ thử nghiệm 2023, thời gian lăn bánh đã giảm 7.937 phút trên tổng số 8.586 chuyến bay. Từ đó, giảm thiểu chi phí tiêu hao nhiên liệu, giảm tiếng ồn và khí thải CO2.

Việc trở thành sân bay phối hợp ra quyết định (A-CDM) là một trong những cột mốc lớn của Cảng HKQT Tân Sơn Nhất, phù hợp xu thế chung của các sân bay lớn như: Amsterdam, Barcelona, Berlin, Brussels, Frankfurt, Geneva, London Heathrow, Munich, Naples, Paris CDG. Tại Châu Á cũng có khoảng 19 sân bay triển khai A-CDM thành công như Changi (Singapore), Incheon (Hàn Quốc), Thượng Hải, Bắc Kinh, Hong Kong (Trung Quốc), Suvarnabhumi (Thái Lan), sắp tới là các sân bay tại Malaysia và Philippines.