Phát biểu tại Hội thảo, ông Nguyễn Văn Việt, Chủ tịch Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam (VBA) cho biết, đặc thù ngành đồ uống có cồn, ngoài việc chịu các hạn chế từ các luật chuyên ngành như Luật phòng chống tác hại rượu bia, Luật thuế tiêu thụ đặc biệt, Luật quảng cáo, Luật thương mại v.v và đặc biệt là Nghị định 100/168 v.v, đã và đang ảnh hưởng rất mạnh tiêu dùng rượu bia trong nước.

Ngoài ra, các doanh nghiệp phải đối mặt với khó khăn vấn nạn rượu trôi nổi, không rõ nguồn gốc, không được quản lý chiếm tới gần 63% lượng rượu tiêu thụ, gây thất thu cho ngân sách Nhà nước, ảnh hưởng đến sức khoẻ con người, ảnh hưởng tới hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp chính thống.

"Một trong những mục tiêu cụ thể để giúp tăng trưởng kinh tế là đẩy mạnh tiêu dùng, thúc đẩy phát triển thị trường trong nước (thông qua chỉ tiêu về sản xuất công nghiệp, trong đó có ngành chế biến chế tạo và tổng mức bán lẻ hàng hóa, dịch vụ). Trong khi đó, một trong những mục tiêu của thuế TTĐB là giảm tiêu dùng trong bối cảnh ngành vừa mới có dấu hiệu hồi phục sẽ gây cản trở, mất đi động lực "đẩy mạnh tiêu dùng" để đạt của mục tiêu tăng trưởng", đại diện VBA quan ngại

Liên quan đến các Báo cáo đánh giá tác động của dự thảo tăng thuế TTĐB đối với mặt hàng bia đã được công bố, thực hiện bởi Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương (Bộ Công Thương), Viện Nghiên cứu Đồ uống Việt Nam phối hợp với nhóm chuyên gia của Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) và Tổng cục Thống kê, VCCI và VBA đều có cùng đánh giá, xét về tác động kinh tế vĩ mô, cả hai phương án trong Dự thảo Luật đều có nguy cơ làm giảm giá trị gia tăng của ngành và tác động tiêu cực đến GDP, dù trong ngắn hạn, thu ngân sách có thể tăng, nhưng về trung và dài hạn sẽ giảm.

Cụ thể, đối với ngành bia, theo hai phương án mà Ban soạn thảo đề xuất, GDP sẽ sụt giảm lần lượt là 14.276 tỉ đồng tương đương 0,0354% và 32.5259 tỷ đồng, tương đương 0,08%; Tổng giá trị tăng thêm của ngành bia là 44.359 tỷ đồng, tương đương 9,4% và 61.899 tỷ đồng, tương đương 13,12%.

Ngoài ra, theo "Đánh giá tác động của việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt cho ngành hàng bia tới hành vi người tiêu dùng", thực hiện bởi Công ty NielsenIQ, cho thấy khi giá tăng cao người tiêu dùng có xu hướng chuyển đổi sang sản phẩm bất hợp pháp, rủi ro sức khỏe, thất thu thuế và ảnh hưởng tới các doanh nghiệp kinh doanh hợp pháp.

VBA kiến nghị, đối với sản phẩm rượu, bia: Lùi hiệu lực đến năm 2028; Áp dụng tăng thuế theo Phương án 1. Đối với sản phẩm nước giải khát có đường: Xem xét chưa nên bổ sung mặt hàng nước giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) có hàm lượng đường trên 5g/100ml, vào đối tượng chịu thuế TTĐB.

Còn theo TS. Cấn Văn Lực, Chuyên gia kinh tế trưởng BIDV kiêm Giám đốc Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV cho rằng tăng thuế càng nhanh, càng cao; giảm tổng hòa lợi ích đối với ngành và nền kinh tế càng lớn dẫn đến giảm tổng cầu tiêu dùng và đầu tư. Thêm nữa, tăng mạnh và nhanh thuế TTĐB đối với đồ uống có cồn có thể ảnh hưởng đến hiệu quả đóng góp NSNN lâu dài; tạo ra tình huống "khó chồng khó" đối với doanh nghiệp và người lao động trong ngành cũng như các ngành liên quan (bao bì, vận tải, du lịch, ăn uống, v.v.

Với tình hình đó, vị chuyên gia kiến nghị Dự thảo thuế TTĐB cần hài hòa lợi ích, trách nhiệm và tính khả thi đối với Nhà nước, DN và người tiêu dùng, người nông dân trồng, chế biến nguyên liệu SX, khả năng đảm bảo việc làm cho người lao động…

Bên cạnh đó, dự thảo cũng cần có đánh giá tác động đầy đủ, toàn diện, có cơ sở khoa học và sát thực tiễn. Không nên "tận thu" mà nên nuôi dưỡng nguồn thu. Đồng thời, cần phối hợp, đồng bộ và nhất quán nhiều chính sách mới đạt được mục tiêu tăng trưởng cao, bền vững và mục tiêu chính sách thuế đề ra.

Ngoài ra, cũng cần tính toán mức thuế, thời điểm và lộ trình tăng thuế phù hợp, khả thi (tránh hiện tượng "khó chồng khó", nhanh quá và cao quá có thể gây sốc, gây tác dụng ngược như lách luật, chuyển sang dùng thứ khác có tác hại nhiều hơn…). Ông gợi mở cân nhắc phương án tối ưu là giãn thực hiện từ 1/1/2028 và cân nhắc áp dụng tăng thuế theo PA1 để DN có thời gian chuẩn bị, đổi mới công nghệ. Nên chọn PA1 sẽ phù hợp hơn trong giai đoạn hiện nay giúp tăng trưởng kinh tế, DN phát triển.

Doanh nghiệp lo ngại về tác động của đề xuất tăng thuế TTĐB 

Về phía doanh nghiệp, ông Nguyễn Hoàng Giang, Tổng Giám đốc Công ty TNHH MTV Thương mại Bia Sài Gòn (SATRACO), đại diện Tổng công ty Cổ Phần Bia - Rượu - Nước giải khát Sài Gòn SABECO chia sẻ, doanh nghiệp luôn ủng hộ và tuân thủ các chính sách của Đảng và Nhà nước, nỗ lực nâng cao nhận thức cho người tiêu dùng về uống bia có trách nhiệm. 

Tuy nhiên, toàn ngành bia nói chung và Sabeco nói riêng đang đối mặt với nhiều khó khăn từ đại dịch Covid-19, Nghị định 100/168, du lịch, ẩm thực giảm sút v.v và sẽ tiếp tục còn khó khăn hơn trong thời gian tới. Trước tình hình đó, đại diện Sabeco kiến nghị các nhà hoạch định chính sách xem xét theo kiến nghị của VBA. 

"Do đó, Sabeco kính đề nghị Bộ Tài Chính, Chính phủ và Quốc hội cân nhắc điều chỉnh mức tăng thuế và lộ trình tăng thuế theo đề nghị của VBA, cụ thể là áp dụng tăng thuế theo Phương án 1 của Chính phủ đã trình Quốc hội nhưng giãn hiệu lực thực hiện đến năm 2028 thay vì năm 2026 như hiện nay", ông Giang kiến nghị.

Đồng quan điểm, bà Trần Ngọc Ánh Giám đốc Ngoại vụ cấp cao, đại diện cho Công ty TNHH Nhà máy Bia Heineken Việt Nam, cho rằng cần có những chính sách phù hợp để tránh bẫy "kép", xuất khẩu thì khó khăn mà thị trường trong nước thì không đạt được tốc độ tăng trưởng mong đợi trong bối cảnh quốc tế đầy biến động, bất ổn và trong nước hiện nay còn nhiều khó khăn thách thức như hiện nay.

Cụ thể, đại diện Heineken lo ngại về những tác động của đề xuất tăng thuế TTĐB đối với mặt hàng bia theo hai phương án tăng cao, sốc, liên tục trong thời gian tới. Các tác động bao gồm tác động về kinh tế (giảm tăng trưởng GDP, việc làm, thu nhập người lao động v.v) và tác động hành vi người tiêu dùng khi mà theo Công ty Nghiên cứu Thị trường Nielsen, sản lượng bia không chính thống hay còn gọi là "bia cỏ" trên cả nước năm 2023 đã tăng 28% so với năm 2022. 

Riêng năm 2024, sản lượng dòng bia này đã tăng 71% trên quy mô cả nước. Về thị phần, năm 2024, dòng bia này cũng tăng từ 4,2% lên 5,8%. Đáng chú ý, tại Đồng bằng sông Cửu Long, dòng bia này hiện nay đang chiếm tổng số 8% thị phần, với giá bán thấp hơn bia chính thống khoảng 25-35%, thu hút mạnh nhóm tiêu dùng nhạy cảm về giá.

Bà Ánh kiến nghị ban soạn thảo cần thực hiện đánh giá tác động một cách toàn diện, lượng hóa, có sự tham gia của các tổ chức nghiên cứu độc lập để đảm bảo cơ sở khoa học cho chính sách thuế, tổ chức tham vấn đầy đủ các đối tượng chịu sự tác động đồng thời xem xét yếu tố phát triển kinh tế để tránh gây xáo trộn cho ngành sản xuất bia và các ngành liên quan. 

Đồng thời, cần cân nhắc lộ trình tăng thuế hợp lý để giảm thiểu tác động tiêu cực đến mục tiêu của Chính phủ, doanh nghiệp và người tiêu dùng, qua đó duy trì động lực tăng trưởng kinh tế và sự ổn định của ngành bia. Heineken kiến nghị ủng hộ theo kiến nghị của VBA theo lộ trình giãn giảm hợp lý.