Theo báo cáo mới nhất của Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam (VBMA), 8 tháng đầu năm, tổng giá trị phát hành trái phiếu doanh nghiệp đạt hơn 247.000 tỷ đồng. Trái phiếu ngân hàng dẫn đầu khi chiếm tới 73% tổng giá trị trái phiếu, trái phiếu bất động sản xếp thứ hai và chỉ chiếm khiêm tốn gần 18%.

"Tay chơi" lớn nhất trên thị trường trái phiếu

Tháng 8/2024, lượng phát hành trái phiếu mới tăng lên 57.700 tỷ đồng từ mức 46.800 tỷ đồng trong tháng 7/2024. Các ngân hàng thương mại đã phát hành tổng cộng 51.300 tỷ đồng, tiếp tục chiếm phần lớn trong các đợt phát hành mới, theo VIS Rating.

Hàng loạt nhà băng như BIDV, VPBank, MB, BIDV, ACB, OCB... thời gian qua có nhiều đợt phát hành trái phiếu riêng lẻ - dành riêng cho các nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp, với mức lãi suất cao hơn tiền gửi khoảng 2-2,5%/năm.

Điển hình, BVBank chào bán ra công chúng 15 triệu trái phiếu với lãi suất 7,9%/năm; từ năm thứ hai, lãi suất bằng lãi tham chiếu cộng biên độ 2,5%. Hay như HDBank, cuối tháng 8 phát hành 1.000 tỷ đồng trái phiếu, lãi suất cao hơn 2,8% so với bình quân tiền gửi 12 tháng của các ngân hàng tại thời điểm thanh toán.

Dự báo nhu cầu vay vốn trong những tháng cuối năm tăng, các ngân hàng đẩy mạnh phát hành trái phiếu trong thời gian tới.

MB cũng phát hành riêng lẻ thành công 4.000 tỷ đồng trái phiếu có kỳ hạn 3 năm. Đây là trái phiếu không tài sản đảm bảo và có lãi suất cố định ở mức 5,45%/năm. Trước đó, trong tháng 6 và tháng 7, ngân hàng này phát hành thành công 15.000 tỷ đồng trái phiếu không có tài sản bảo đảm.

Trong tháng 8, ACB cũng đã phát hành thêm 2 lô trái phiếu riêng lẻ với quy mô đạt 670 tỷ đồng, lãi suất 6%/năm đến 6,1%/năm cho năm đầu tiên. Trong khi OCB đã huy động được 5.000 tỷ đồng từ việc phát hành trái phiếu không tài sản đảm bảo cho nhà đầu tư, kỳ hạn 2-3 năm, lãi suất cố định ở mức 5,6%/năm.

Khối ngân hàng TMCP nhà nước cũng tăng cường phát hành trái phiếu. Đầu tháng 8, BIDV phát hành thành công 2 lô trái phiếu 6 năm và 8 năm, tổng giá trị 2.500 tỷ đồng, đều là trái phiếu không có tài sản đảm bảo và lãi suất cho kỳ đầu tiên lần lượt là 5,58%/năm và 5,88%/năm.

Agribank cách đây 2 tuần cũng đã phân phối thành công 10.000 tỷ đồng trái phiếu cho hơn 5.000 nhà đầu tư. Lô trái phiếu kỳ hạn 10 năm của Agribank có lãi suất năm đầu lên tới gần 6,7%/năm.

Thực tế, hoạt động chính của nhà băng là "buôn tiền", tức là huy động vốn và cho vay. Lợi nhuận hoạt động này được xác định bằng chênh lệch chi phí vốn và lãi vay. Để tăng hiệu quả kinh doanh, các ngân hàng thường hướng tới việc giảm chi phí vốn, thay vì tăng lãi suất cho vay.

So với lãi suất tiền gửi kỳ hạn 12 tháng từ 4,8 - 6%/năm như hiện tại, trái phiếu có chi phí vốn đắt đỏ hơn, nhưng các nhà băng vẫn đẩy mạnh kênh huy động này trong thời gian qua.

Tăng trưởng tín dụng là động lực để ngân hàng huy động trái phiếu

Nguyên nhân được cho là do trái phiếu thường có thời gian đáo hạn lên đến vài năm, còn gửi tiết kiệm, kỳ hạn gửi có thể ngắn hơn, thường theo tháng. Trong khi đó, nhu cầu vốn của doanh nghiệp hiện nay dần phục hồi, thị trường bất động sản bắt đầu ấm dần, nhu cầu mở rộng sản xuất - kinh doanh đang tích cực theo đà phục hồi của nền kinh tế. Khách hàng có xu hướng vay vốn kỳ hạn dài. Do đó, trái phiếu là kênh huy động dài hạn, giúp các nhà băng đảm bảo cấu trúc vốn theo quy định. Từ cuối năm ngoái, các nhà băng phải giảm tỷ lệ tối đa dùng vốn ngắn hạn để cho vay trung, dài hạn về 30%, thay vì 34% như trước.

Đồng thời, kênh trái phiếu giúp các nhà băng tăng vốn tự có, đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn vốn (tỷ lệ CAR). Bởi, trái phiếu giúp ngân hàng huy động vốn cấp 2 (vốn bổ sung) với giá trị lớn để mở rộng hoạt động mà không cần giảm tỷ lệ sở hữu qua phát hành cổ phiếu.

Nhìn vào số lượng trái phiếu phát hành trong tháng 8 có thể thấy 40% là trái phiếu thứ cấp đủ điều kiện tính vào vốn cấp 2. Các trái phiếu vốn cấp 2 này có kỳ hạn trung bình 8,1 năm và lãi suất từ 5,5% đến 7,6% trong năm đầu tiên. Các trái phiếu khác là trái phiếu không có tài sản đảm bảo với kỳ hạn 3 năm và lãi suất cố định từ 5,2% đến 7,7%.

Ngoài ra, theo quy định, tỷ lệ cho vay trên tổng vốn huy động phải dưới 85%. Trong khi đó, huy động tiền gửi của các ngân hàng tăng chậm lại do mặt bằng lãi suất duy trì mức thấp, vì thế, nhiều ngân hàng buộc xoay qua kênh trái phiếu để bổ sung cơ cấu vốn trung, dài hạn và dùng nguồn lực này tài trợ các dự án.

Chẳng hạn, tại Vietcombank tăng trưởng tín dụng hơn 8% trong 6 tháng đầu năm, trong khi huy động chỉ tăng 2%. Tương tự, tăng trưởng tín dụng của nhóm nhà băng tư nhân như Techcombank, VPBank hay ACB ở ngưỡng trên dưới 2 lần so với huy động.

“So với lãi suất huy động tiền gửi bình quân, mức lãi trái phiếu thường cao hơn. Nhưng nếu so với một số biện pháp huy động vốn dài hạn, chi phí của kênh này vẫn ở nhóm tối ưu nhất”, một chuyên gia nhận định.

Các chuyên gia của Công ty xếp hạng tín nhiệm FiinRatings cho biết, tăng trưởng tín dụng tại các ngân hàng tăng tốc từ tháng 6, báo hiệu sự phục hồi của nhu cầu vay vốn cũng như phát hành trái phiếu doanh nghiệp trong thời gian tới. Do đó, khối ngân hàng sẽ tiếp tục tăng phát hành trái phiếu trong thời gian còn lại của năm nay, nhằm có thêm vốn trung, dài hạn trên 3 năm khi tăng trưởng tín dụng dần khởi sắc.

Còn đơn vị xếp hạng tín nhiệm VIS Rating dự báo 1-3 năm tới, các ngân hàng sẽ cần khoảng 283.000 tỷ đồng trái phiếu tăng vốn cấp 2. Nguồn lực này sẽ hỗ trợ các nhà băng tăng vốn nội bộ và duy trì tỷ lệ an toàn vốn.

Hiện, nhiều nhà băng đã đăng ký hoặc dự kiến phát hành thêm các lô trái phiếu từ nay tới cuối năm. Trong đó, BIDV đã thông qua phương án phát hành trái phiếu riêng lẻ trong quý III và IV với tổng giá trị tối đa 4.000 tỷ đồng, kỳ hạn trên 5 năm; ACB cũng đã chốt phương án phát hành trái phiếu riêng lẻ với tổng giá trị tối đa 15.000 tỷ đồng, kỳ hạn tối đa 5 năm; LPBank kỳ vọng huy động khoảng 6.000 tỷ đồng, SHB khoảng 5.000 tỷ đồng...

Huyền Anh