Ông Nguyễn Trí Ngọc - Phó chủ tịch Hiệp hội Phân bón Việt Nam.

“Gần 10 năm không được áp thuế GTGT đối với phân bón, ngành nông nghiệp vừa thiệt đơn vừa thiệt kép. Dù có thể không hiểu về các sắc thuế, nông dân là những người thực tế đang “bán mặt cho đất, bán lưng cho trời” cũng đã rất thấm thía”, ông Ngọc - Phó chủ tịch Hiệp hội Phân bón Việt Nam nhấn mạnh tại buổi tọa đàm. Cũng theo đại diện Hiệp hội Phân bón Việt Nam, đã đến lúc không thể không sửa đổi việc tính phân bón vào nhóm không chịu thuế đang quy định tại Luật 71. /2014/QH13 ngày 26/11/2014 bởi các bất cập đã rất rõ nét trong 10 năm qua.

Mặt hàng phân bón thuộc đối tượng “không chịu thuế GTGT” đã khiến các doanh nghiệp phân bón không được kê khai, khấu trừ thuế GTGT đầu vào. Đặc biệt là với hàng hoá, dịch vụ, thiết bị máy móc, đầu tư cho sản xuất phân bón. Vì không được khấu trừ nên các hoạt động sản xuất phân bón phải tính vào chi phí sản phẩm, tức là tính vào giá thành sản phẩm, tác động đẩy giá phân bón lên. Người chịu do đó chính là người nông dân, người sử dụng vật tư đó. Trong khi, đây lại là vật tư nông nghiệp chiếm tới khoảng 40-60% giá thành của các sản phẩm nông nghiệp, cũng như không thể thiếu trong quá trình sản xuất nông nghiệp.

Giá thành phân bón sản xuất trong nước tăng cũng là nguyên nhân gây ra bất lợi trong cạnh tranh với sản phẩm phân bón nhập khẩu. Cụ thể, theo ông Ngọc, mỗi năm ngành nông nghiệp tiêu thụ 11-12 triệu tấn phân bón, trong đó các sản phẩm sản xuất trong nước khoảng 8 triệu tấn, còn lại nhập khẩu, trong đó có những sản phẩm buộc phải nhập khẩu do Việt Nam chưa sản xuất được. Trong khi sản phẩm của các nước khác vẫn chịu thuế GTGT, giá nhập vào thấp hơn so với giá sản xuất trong nước.

“Ngành nông nghiệp chiếm tỷ trọng ngày càng thấp trong tỷ trọng GDP quốc gia, phản ánh quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa của đất nước. Tuy nhiên, vai trò của nông nghiệp trong tăng trưởng kinh tế lại rất cao và là bệ đỡ nền kinh tế. Trong bối cảnh này, bất cập của Luật 71 này đang tác động đến nền kinh tế nói chung, với ngành nông nghiệp và bà con nông dân nói riêng. Tất cả những yếu tố đó gây hệ luỵ tới sự phát triển đồng bộ của nền kinh tế”, ông Ngọc cũng nêu.

Cách đây 10 năm, khi Quốc hội thông qua luật thuế GTGT, mục tiêu ở thời điểm đó là đưa ra các chính sách làm thế nào khuyến khích nông nghiệp, tháo gỡ nông nghiệp, nhất là trong bối cảnh Việt Nam trải qua khủng hoảng châu Á - Thái Bình Dương 2008 và kinh tế trong nước vẫn gặp khó khăn rất nhiều trong giai đoạn 2012-2013.

Theo sát chính sách thuế này từ đầu, ông Nguyễn Văn Phụng, nguyên Vụ trưởng Vụ quản lý Thuế Doanh nghiệp lớn Tổng cục Thuế cho biết thời điểm đó đã có nhiều hiệp hội ngành hàng kiến nghị đưa phân bón về thuế suất 0%. Luật 71 sửa nhiều luật nên tại thời điểm đó, với thời gian ngắn ngủi và không có nhiều số liệu thông tin cụ thể nên đã sớm quyết định đưa mặt hàng này từ chịu thuế 5% về không chịu thuế.

“Với tư cách cán bộ làm chính sách của Bộ Tài chính, tôi đã khuyến cáo rằng không thể đưa về 0% được vì theo thông lệ quốc tế và cam kết quốc tế, chúng ta chỉ áp dụng cho hàng hoá và dịch vụ xuất khẩu, theo đúng nguyên tắc của thuế GTGT. Quốc hội có bàn về 3 mức thuế 0%, 5% và 10% và xem xét đưa về mức không chịu thuế để giảm khó khăn. Rất tiếc tại thời điểm đó, các hiệp hội ngành hàng, các cơ quan nghiên cứu, các viện các trường không đủ thông tin dữ liệu để chứng minh trước Quốc hội rằng 5% có lợi hay không chịu thuế có lợi”, ông Phụng cho hay.

Tọa đàm “Sửa thuế để thúc đẩy hoạt động doanh nghiệp” do Báo Đầu tư tổ chức sáng ngày 14/6.

Sau khi quy định có hiệu lực, các doanh nghiệp trong ngành cũng đã sớm nhận thức được vấn đề nhưng cần thời gian để đánh giá đối với Luật mới ban hành. Ông Nguyễn Hoàng Trung, Phó tổng giám đốc CTCP DAP - Vinachem cho biết doanh nghiệp này nhận ra khó khăn từ cuối năm 2014 và đưa ra kiến nghị đến Tổng cục thuế từ năm 2015.

“Với doanh nghiệp của chúng tôi, đơn vị chuyên sản xuất phân bón DAP, một trong 2 đơn vị sản xuất DAP tại Việt Nam, toàn bộ chi phí đầu vào phải tính vào giá thành sản xuất, hàng năm tính vào khoảng 7-8% chi phí sản xuất tăng thêm, ước tính mỗi năm mất khoảng 100 tỷ đồng. Lũy kế trong 10 năm qua, con số đã lên tới hàng nghìn tỷ đồng”. Cũng theo ông Trung, khi giá thành sản xuất tăng, giá bán trên thị trường không điều chỉnh được do có sự cạnh tranh bất bình đẳng giữa hàng sản xuất trong nước và nhập khẩu. Ngành sản xuất phân bón trong nước do vậy thời gian qua không làm chủ được thị trường, phải theo luật chơi của phân bón nhập khẩu. Điều này theo ông Trung là khó khăn lớn nhất cho Công ty, cũng là nguyên nhân khiến sản xuất - kinh doanh sụt giảm.

Cùng đó, việc tất cả chi phí đầu tư nâng cấp nhà máy, nâng cao chất lượng sản phẩm không được hoàn thuế, dẫn tới hạn chế tính hiệu quả của dự án. Khi đó, độ nhạy của dự án tăng lên, dẫn tới rất khó khăn trong việc quyết định lựa chọn phương án đầu tư. Điều này cũng hạn chế sự phát triển, không thúc đẩy sản xuất, làm cho doanh nghiệp không có động lực để tăng đầu tư, tái đầu tư, nâng cao quy mô sản xuất và chất lượng sản phẩm.

“Nếu chúng tôi tăng quy mô sản xuất thì giá thành chắc chắn giảm. Vì sản xuất phân bón giá thành tác động rất nhiều bởi quy mô sản xuất. Người nông dân sẽ được hưởng lợi khi quy mô sản xuất của doanh nghiệp mở rộng. Nhưng trong thời gian qua chúng ta đã không làm được như vậy”, lãnh đạo DAP Vinachem nhắc đến một “thiệt hại” khác khó nhìn thấy hơn.