Độ mở đối với nhà đầu tư nước ngoài lâu nay vẫn được xem là "điểm trừ" của thị trường chứng khoán Việt Nam. Đây cũng là một trong những rào cản khiến quá trình nâng hạng thị trường thời gian qua gặp nhiều trắc trở. Tuy nhiên, những giải pháp quyết liệt của cơ quan quản lý gần đây có thể phần nào tháo gỡ vướng mắc này trong thời gian tới, hỗ trợ thị trường chứng khoán Việt Nam tiến gần đến tiến trình nâng hạng lên thị trường mới nổi.

Tại Hội nghị quỹ đầu tư và đầu tư nước ngoài tổ chức ở Thành phố Hồ Chí Minh mới đây, ông Đỗ Minh - Giám đốc quốc gia Quỹ đầu tư Warburg Pincus kiến nghị Việt Nam nới trần sở hữu nước ngoài, đặc biệt trong lĩnh vực ngân hàng để tiến gần đến mục tiêu nâng hạng cũng như hỗ trợ cho việc xây dựng trung tâm tài chính quốc tế.

Hiện tỷ lệ sở hữu nước ngoài tối đa trong một ngân hàng thương mại tại Việt Nam là 30%, thấp hơn nhiều so với các nước trong khu vực như Ấn Độ (74%), Indonesia (99%), Thái Lan (không giới hạn) hay Singapore (không giới hạn).

Theo ông Minh, lĩnh vực ngân hàng của Việt Nam có tiềm năng tăng trưởng mạnh mẽ như các nước phát triển trong khu vực. Việc nâng hạn mức sở hữu nước ngoài (room ngoại) sẽ là một bước quan trọng giúp đạt được mục tiêu này. Ngay cả khi tăng lên khoảng 50% (tương đương ngành hàng không), điều này vẫn thấp hơn so với các thị trường trong khu vực nhưng sẽ tạo ra bước ngoặt lớn.

"Ngân hàng Nhà nước và Chính phủ lo ngại việc các ngân hàng nước ngoài nắm giữ cổ phần chi phối có thể ảnh hưởng đến chủ quyền kinh tế. Tuy nhiên, điều này ít ảnh hưởng hơn nếu áp dụng cho các nhà đầu tư tài chính như quỹ đầu tư hoặc nhà đầu tư chiến lược. Vì vậy, cần tăng giới hạn sở hữu nước ngoài đối với các nhà đầu tư chiến lược và tài chính,” ông Minh đề xuất.

Bên cạnh đó, đại diện Warburg Pincus cũng khuyến nghị Việt Nam có thể tích hợp tỷ lệ sở hữu nước ngoài theo một lộ trình rõ ràng và từng bước trong chiến lược phát triển thị trường tài chính. Điều này sẽ giúp đẩy nhanh quá trình nâng hạng thị trường chứng khoán và hỗ trợ Việt Nam trở thành trung tâm tài chính khu vực, phù hợp với thông lệ quốc tế.

Ông Albert Kwang-Chin Ting, Chủ tịch HĐQT Chứng khoán Phú Hưng (PHS) cũng khuyến nghị Việt Nam có thể xem xét nâng giới hạn sở hữu nước ngoài lên 65% ở một số ngành để thu hút thêm dòng vốn đầu tư. Đơn cử như các nhà quản lý quỹ có số vốn trên 500 triệu USD ở Đài Bắc (Đài Loan, Trung Quốc) không thể thực hiện được giao dịch do giới hạn sở hữu nước ngoài.

Trên thực tế, đề xuất nới lỏng room ngoại cho nhiều cổ phiếu trên thị trường chứng khoán Việt Nam; trong đó có các cổ phiếu ngân hàng không phải là mới. Thời gian qua, nhiều quỹ đầu tư ngoại hay các khuyến nghị liên quan đến việc nâng hạng thị trường của MSCI, FTSE cũng đề cập đến vấn đề này và đánh giá Việt Nam chưa có nhiều cải thiện.

Theo quy định, các công ty ở một số ngành và lĩnh vực nhạy cảm bị giới hạn về sở hữu nước ngoài từ 0 cho tới 51%; trong đó mức trần room ngoại đối với các ngân hàng tại Việt Nam là 30%. Trên thị trường, nhóm ngân hàng đang chiếm tới 30% tổng vốn hóa thị trường chứng khoán Việt Nam, thế nhưng nhiều cổ phiếu ngân hàng tư nhân top đầu hiện đã kín room ngoại hoặc dư địa không còn nhiều.

Dữ liệu của Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ Chứng khoán Việt Nam (VSDC) cho thấy, tính đến ngày 28/3, có tới 13/27 ngân hàng niêm yết có tỷ lệ nhà đầu tư ngoại nắm giữ trên 15% cổ phần; trong đó có 4 ngân hàng đã kín room ngoại như ACB, MBB, TCB, VIB.

Tại 3/4 ngân hàng Big4 niêm yết, tỷ lệ sở hữu của khối ngoại cũng sắp đụng trần, cụ thể VCB (22,7%); CTG (26,76%), riêng BID còn nhiều dư địa hơn nhưng cũng ở mức 17,62%. Ngoài ra, nhiều ngân hàng đã chủ động khóa room ngoại ở mức rất thấp để chờ đối tác chiến lược như LPB (5%), SSB (5%), BVB (5%), VIB (4,99%) để tăng thêm vốn.

Không riêng nhóm ngân hàng, nhiều cổ phiếu của các doanh nghiệp đầu ngành khác cũng có dư địa room ngoại khá thấp, do lượng lớn cổ phiếu đang nằm trong tay cổ đông Nhà nước chi phối, cổ đông chiến lược, cổ đông nội bộ... Ngay cả trong thời gian khối ngoại liên tiếp bán ròng, thì dư địa cho nhà đầu tư ngoại cũng không còn nhiều.

Chẳng hạn, tại FPT, tỷ lệ nhà đầu tư nước ngoài sở hữu tối đa là 49%, nhưng tính đến ngày 28/3, room ngoại chỉ còn khoảng 6,5%. Hay như MWG, room còn lại cũng chỉ 3,2%; PNJ chỉ còn 0,5%... Những điều này được cho là “điểm trừ” trên thị trường chứng khoán Việt Nam, khiến cho khối ngoại không có nhiều sự lựa chọn khi tham gia đầu tư.

Câu chuyện về room ngoại và tiến trình nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam đang được kỳ vọng sẽ có những bước tiến mới trong thời gian tới, khi cơ quan quản lý đã và đang triển khai đồng loạt nhiều giải pháp khắc phục.

Theo bà Vũ Thị Chân Phương - Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, tại Việt Nam, việc thực hiện giới hạn tỷ lệ sở hữu nhà đầu tư nước ngoài được thực hiện theo cam kết của WTO cũng như các hiệp định tự do. Tuy nhiên, thực tế cũng có nhiều ngành nghề không trọng yếu có giới hạn tỷ lệ sở hữu nhà đầu tư nước ngoài tương đối thấp.

Để tháo gỡ, bà Phương cho biết, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã có kiến nghị Bộ Tài chính có ý kiến với các bộ ngành liên quan rà soát lại những ngành nghề không trọng yếu, không ảnh hưởng đến an ninh quốc phòng hoặc không vi phạm cam kết thì có thể nới giới hạn của nhà tư nước ngoài.

Trong lĩnh vực chứng khoán, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã đề nghị các công ty niêm yết phải rà soát lại tất cả các ngành nghề kinh doanh có điều kiện. Đối với những ngành nghề không phát sinh doanh thu hoặc phát sinh doanh thu thấp, cần phải loại bỏ hoặc chuyển sang công ty con.

“Trước đây, các công ty dược có ngành nghề phân phối, tỷ lệ sở hữu nước ngoài là 0%. Chúng tôi đã đề nghị chuyển sang một công ty con để phân phối được, từ đó nâng tỷ lệ sở hữu nhà đầu tư nước ngoài tại công ty niêm yết,” bà Phương dẫn chứng.

Riêng trong lĩnh vực ngân hàng, ông Phạm Chí Quang - Vụ trưởng Vụ Chính sách tiền tệ, Ngân hàng Nhà nước cho biết, theo quy định, nhà đầu tư nước ngoài được đầu tư vào các tổ chức dụng Việt Nam tối đa là 30%. Tuy nhiên, tại Điều 7 của Nghị định 69/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 01/2014/NĐ-CP về việc nhà đầu tư nước ngoài mua cổ phần của tổ chức tín dụng Việt Nam do Chính phủ ban hành ngày 18/3/2025 có điểm thay đổi về giới hạn đầu tư của nhà đầu tư nước ngoài đối với lĩnh vực ngân hàng.

Cụ thể, đối với các tổ chức tín dụng phi ngân hàng đã nâng hạn mức đầu tư của nhà đầu tư nước ngoài từ mức tối đa 30% lên tối đa là 50%. Đối với các ngân hàng thương mại, Nghị định cũng cho phép nhà đầu tư nước ngoài được phép đầu tư tối đa không vượt quá 49% vốn điều lệ tại các ngân hàng thương mại nhận chuyển giao bắt buộc các ngân hàng yếu kém.

“Vừa qua, có 4 ngân hàng thương mại đã nhận chuyển giao bắt buộc là Vietcombank, VPBank, HDBank và MBBank; trong đó, Vietcombank là ngân hàng thương mại có vốn sở hữu nhà nước trên 50% nên không thuộc đối tượng được phép nâng room lên 49%. Các ngân hàng còn lại sẽ tùy theo phương án chuyển giao bắt buộc có thể được nâng trần room ngoại lên mức 49%, thay vì 30% như hiện nay,” ông Quang cho biết.

Ngoài ra, Nghị định 69 cũng trao quyền quyết định mức đầu tư cho Thủ tướng Chính phủ trong tình huống đặc biệt, nhằm đảm bảo an toàn của hệ thống tổ chức tín dụng. Nghị định 69 sẽ chính thức có hiệu lực thi hành kể từ ngày 19/5/2025, đây được xem là những điểm rất mới mà Nghị định 69 đã sửa đổi, nâng mức trần tối đa lên so với mức 30% như trước đó.

Ngoài những quy định nói trên, cơ quan quản lý cũng đang xem xét phát triển một số sản phẩm mới nhằm khắc phục hạn chế về room ngoại. Hiện Ủy ban Chứng khoán đang nghiên cứu ETF Single stock (một loại quỹ hoán đổi danh mục dành cho cổ phiếu đơn lẻ) và đang lấy ý kiến nhà đầu tư nước ngoài để đánh giá tính khả thi./.

Hội nghị Xây dựng Trung tâm Tài chính đã khẳng định quyết tâm chính trị mạnh mẽ của Việt Nam về mục tiêu xây dựng một trung tâm tài chính hiện đại, đẳng cấp quốc tế.