Theo phản ánh của Hiệp hội Doanh nghiệp (DN) TP HCM (HUBA), khó khăn phổ biến đối với các DN có quy mô vừa và lớn hiện nay là tình trạng nợ khó đòi, chiếm dụng vốn còn cao và tiềm ẩn nhiều rủi ro; vốn vay bị tắc do quy định thế chấp quá nghiêm ngặt; khối nợ trái phiếu sẽ tới hạn vào nửa cuối năm 2024... Trong khi các DN nhỏ và siêu nhỏ gần như cạn kiệt dòng tiền, do không thu được nợ kinh doanh, chủ nợ lại hối thúc.

Cạn kiệt dòng tiền

Ông Nguyễn Lê Quốc Tuấn, Tổng Giám đốc Công ty CP Thương mại Dịch vụ Thực phẩm Hương Quê (Hương Quê Food), cho biết DN sản xuất thực phẩm hiện nay biên lợi nhuận rất mỏng, chỉ khoảng 10% nên không chịu nổi tình trạng công nợ kéo dài trong nguyên liệu đầu vào đều phải trả tiền ngay. 

"Phân phối vào kênh siêu thị, DN phải đợi 30-60 ngày mới nhận được tiền. Nếu muốn nhận tiền sớm, ví dụ như sau 15 ngày phải giảm giá 1%-2%. Điều này khiến DN gặp khó về dòng tiền. Với kênh thương mại điện tử, các sàn đồng loạt có chính sách kéo dài thời gian thanh toán cho nhà bán khiến họ bị giam tiền và cần phải có nhiều vốn hơn để duy trì việc kinh doanh" - ông Tuấn nêu.

Trước thực tế trên, Hương Quê Food chuyển hướng sang thị trường xuất khẩu và đặt điều kiện khách hàng phải đặt cọc 50%, thanh toán 100% mới được nhận hàng. "Nếu khách hàng không chấp nhận thì mình không bán, thà mất khách còn hơn để nợ" - ông Tuấn thẳng thắn.

Giám đốc một DN chuyên về hồ tiêu và gia vị tại TP HCM cũng phản ánh năm nay giá nguyên liệu tăng cao, DN bắt buộc trả 100% tiền mới có hàng. Thế nhưng, khi bán hàng vào siêu thị, DN phải chờ từ 45-60 ngày mới nhận được tiền, chưa kể tỉ lệ hàng hư hỏng, đổi trả tăng đáng kể do sức mua yếu. Khi bán hàng vào các nhà máy cũng phải đợi sau 30-45 ngày mới được thanh toán nên DN chịu áp lực về vốn rất lớn. 

"Bất động sản thanh khoản kém nên bị ngân hàng (NH) định giá thấp, hạn mức cho vay ít đi trong khi giá nguyên liệu lại tăng cao, DN phải giảm quy mô sản xuất. Trong khi đó, giới đầu cơ lại đổ tiền vào hồ tiêu đẩy giá lên cao quá mức. Nếu như đầu vụ DN có vốn dồi dào để mua hàng dự trữ thì đã không khó khăn như hiện nay" - giám đốc DN này bày tỏ.

Ông Lưu Lập Đức, Giám đốc Công ty TNHH Agri Đức Tiến (tỉnh Lâm Đồng) - chuyên cung cấp rau củ cho các cửa hàng, siêu thị, thừa nhận thiếu dòng tiền là vấn đề đau đầu của DN hiện tại. Bởi lẽ, năm nay kinh tế vẫn còn khó khăn, để giữ thị trường, DN phải giảm lợi nhuận nên không có dòng tiền dồi dào. Trong khi để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường, đòi hỏi DN phải đầu tư nhiều máy móc, thiết bị hiện đại, đắt tiền, thời gian hoàn vốn chậm hơn dự kiến nên rất thiếu vốn lưu động.

Tại hội nghị đối thoại giữa NH và DN ở TP HCM mới đây, một số DN đề xuất cơ chế thuận lợi hơn trong tiếp cận vốn, nhất là đối với các DN vừa và nhỏ, siêu nhỏ. Ông Nguyễn Anh Tuấn, đại diện Công ty Chế biến Thủy sản Khánh Trang (TP HCM), băn khoăn có cách nào để DN nhỏ tiếp cận được vốn tín chấp? Bởi hầu hết tài sản đã được DN thế chấp cho những khoản vay trước đó, không còn thêm tài sản nhưng vẫn có nhu cầu vay vốn lưu động.

Thúc đẩy thêm nguồn vốn khác

Về các giải pháp hỗ trợ DN, NH Nhà nước vừa chính thức kéo dài Thông tư 02/2023 về cơ cấu lại thời hạn trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ đến hết năm 2024 nhằm giúp người dân, DN giảm áp lực trả nợ, tạo điều kiện quay vòng vốn và tiếp cận vốn vay mới, có thêm nguồn lực đầu tư, phục hồi sản xuất - kinh doanh, tiêu dùng...

Đồng thời, các NH thương mại tiếp tục tung ra các gói tín dụng ưu đãi lãi suất thấp, thủ tục đơn giản để DN dễ dàng tiếp cận vốn hơn. NH Hàng hải Việt Nam (MSB) cho biết vừa áp dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) vào phê duyệt tín chấp cấp ngay cho DN trong 4 giờ. 

Theo MSB, hình thức cho vay này không cần tài sản bảo đảm, hồ sơ tối giản và có thể thực hiện trực tuyến hoàn toàn. Theo đó, DN vừa và nhỏ có thể tiếp cận nguồn vốn tín chấp lên tới 2 tỉ đồng để giải bài toán vốn lưu động phục vụ nhu cầu sản xuất - kinh doanh. 

"Hạn mức này hỗ trợ DN nguồn vốn tức thời trong việc thanh toán gấp đơn hàng đến hạn, khi công ty mất cân đối vốn/thiếu hụt vốn lưu động tạm thời, hạn mức ở các NH khác đã hết hoặc đã có kế hoạch sử dụng hoặc trả lương nhân viên... Điểm đột phá là MSB cấp tín dụng ngay cho DN khi xử lý thông tin bằng hệ thống AI tự động" - đại diện NH này nói.

Tuy nhiên, nhiều DN tại TP HCM lại cho rằng khó khăn hiện hữu của họ là thiếu tiền để trả các khoản nợ gốc trước đây và bổ sung vốn lưu động cho hoạt động tiếp theo. Do đó, việc hỗ trợ lãi vay không giải quyết tận gốc của vấn đề là bổ sung dòng tiền. Việc tiếp tục cơ cấu lại thời hạn trả nợ, giữ nguyên nhóm nợ sẽ hỗ trợ DN trong năm 2024 nhưng vô hình trung lại gây áp lực trả nợ kép cho DN ngay tại kỳ tiếp theo năm 2025.

Tổng giám đốc một công ty bất động sản cho biết vấn đề lớn nhất của DN bất động sản, xây dựng hiện nay là không đủ điều kiện vay, không còn tài sản thế chấp trong khi đã nợ nần chồng chất. Nhiều DN đang loay hoay với nợ trái phiếu, nợ NH nên không thể được vay vốn tiếp. 

Vì vậy, chỉ cần có tài sản nào bán được, thế chấp được để vay là DN sẵn sàng để được tồn tại. Vấn đề quan trọng nữa là các DN bất động sản đang gặp rất nhiều vướng mắc pháp lý khi thực hiện dự án, cần được cơ quan quản lý tháo gỡ sớm để có sản phẩm bán ra thị trường, có dòng tiền để xoay xở và trả nợ.

Trước những khó khăn của DN, ông Nguyễn Ngọc Hòa, Chủ tịch HUBA, cho biết HUBA đang cùng Công ty Đầu tư Tài chính Nhà nước (HFIC) thành lập tổ công tác xử lý và xúc tiến chương trình cho vay kích cầu. Ông cũng kiến nghị Chính phủ hỗ trợ xử lý triệt để các khó khăn của thị trường như vấn đề cạn kiệt vốn đầu tư và suy giảm cầu tiêu dùng. Bên cạnh đó, nhà nước cần có các cơ chế, chính sách để phát triển, thu hút và bảo đảm vận hành hiệu quả nguồn vốn từ các sản phẩm tài chính khác ngoài tín dụng NH và trái phiếu DN. 

Chủ tịch HUBA cũng kiến nghị NH Nhà nước nghiên cứu chính sách ân hạn triệt để, dài hạn các khoản nợ tới hạn năm 2024, không tạo áp lực trả nợ mới cho DN. Đồng thời, yêu cầu các NH thương mại chia sẻ khó khăn với DN thông qua việc tiết giảm chi phí hoạt động, hạ thấp biên lợi nhuận định mức để giảm thiểu tối đa lãi suất vay vốn. Trong đó, việc áp dụng chính sách hỗ trợ một cách phổ biến cho tất cả khoản vay trước năm 2023, các khoản vay tiêu dùng và vay cá nhân là hết sức cần thiết nhằm xử lý triệt để khối nợ đọng trong xã hội hiện nay. 

"Để tồn tại trong khó khăn, các DN cần tìm cách tiết giảm các chi phí, giải quyết các vấn đề đang tồn đọng, tối ưu hóa nguồn lực... Giai đoạn này, nhiều lĩnh vực đang khó khăn nhưng cũng có những lĩnh vực có thể kích hoạt được, chẳng hạn như nhà ở xã hội, y tế, giáo dục, hạ tầng... DN nên tận dụng cơ hội để tập trung làm các nghiên cứu, các dự án mang tính chất đón đầu" - ông Hòa gợi ý. 

(*) Xem Báo Người Lao Động từ số ra ngày 1-7