Kể từ khi thành lập vào năm 1968, Intel suốt 4 thập kỷ đầu tiên đã đi tiên phong mảng chip nhớ, cứ 2 năm lại cho ra mắt những bóng bán dẫn mới có kích thước chỉ bằng ½ theo định luật Moore. Số lượng chip gấp đôi sẽ vừa vặn trên cùng một tấm wafer silicon và có thể bán được với giá gần như nhau. Điều này cho phép Intel chiếm lĩnh thị trường chip nhớ và sau đó, khi ‘bộ nhớ’ trở thành hàng hóa vào những năm 1980, thị trường vi xử lý cung cấp năng lượng cho cuộc cách mạng PC sau đó.

Tuy nhiên hiện tại, thực tế đã khác.

Sau 2 đợt báo cáo thu nhập quý thảm hại, giá trị thị trường Intel giảm xuống còn 84 tỷ USD từ mức hơn 210 tỷ USD. Cơn sốt trí tuệ nhân tạo (AI) thèm khát silicon đã thúc đẩy các công ty sản xuất chip khác, song lại khiến cổ phiếu Intel ‘rẻ như cho’ kể từ cuối những năm 1990. Công ty này có thể sắp bị loại khỏi Chỉ số công nghiệp Dow Jones để nhường chỗ cho Nvidia - nhà vô địch về chip AI.

Đầu tháng 8, Pat Gelsinger, giám đốc điều hành Intel, cho biết lực lượng lao động 125.000 người sẽ phải giảm hơn 15.000 người. Chi tiêu vốn hàng năm cũng sẽ giảm từ hơn 25 tỷ USD xuống chỉ còn 20 tỷ USD, trong khi cổ tức hàng năm từ 3 tỷ USD xuống 0.

“Chi phí của chúng tôi quá cao, biên lợi nhuận lại quá thấp”, ông Gelsinger viết trong một lá thư gửi cho nhân viên. Giá cổ phiếu của công ty đã giảm 30% trong những ngày tiếp theo.

Tương lai của Intel hiện phụ thuộc vào kế hoạch xoay chuyển tình thế mà ông Gelsinger sẽ đệ trình lên hội đồng quản trị trong những ngày tới. Một số dự đoán kịch bản sa thải thêm nhân viên, bán 1 hoặc 2 doanh nghiệp ngoại vi hoặc tạm gác lại kế hoạch xây dựng nhà máy trị giá 32 tỷ USD tại Đức.

Ông Gelsinger không hoàn toàn đáng trách. Ông đến Intel với sứ mệnh đưa công ty quay trở lại đúng hướng sau loạt sai lầm. Vào cuối những năm 2000, lợi nhuận khổng lồ từ mảng kinh doanh PC đã khiến Intel không nhận ra nhu cầu tăng vọt đối với chip điện thoại di động. Công ty vẫn tiếp tục sản xuất bộ xử lý ngay cả khi các đối thủ chuyển hoạt động sản xuất sang các xưởng đúc như TSMC của Đài Loan. Sai sót liên tiếp trong khâu sản xuất cũng đã làm chậm trễ việc ra mắt các bộ xử lý trung tâm (CPU) mới và Intel để AMD, một đối thủ không có nhà máy sản xuất hợp tác với TSMC, chiếm mất thị phần.

Thời gian gần đây, Intel hoàn toàn bỏ lỡ sự trỗi dậy của các chip AI chuyên dụng, trước khi thị trường chứng khoán biến Nvidia trở thành gã khổng lồ trị giá 3 nghìn tỷ USD. Ý tưởng xoay chuyển tình thế ban đầu của ông Gelsinger tập trung vào việc phân chia Intel thành một xưởng thiết kế không có nhà máy sản xuất và Intel Foundry Services (IFS). Không còn bị ràng buộc bởi hoạt động sản xuất nội bộ, đơn vị thiết kế có thể chọn xưởng đúc tốt nhất cho mục đích của mình. IFS sẽ giành được hợp đồng kinh doanh dựa trên chính năng lực.

Doanh thu Intel giảm từ 79 tỷ USD vào năm 2021 xuống còn 55 tỷ USD trong 12 tháng tính đến tháng 6, do nhu cầu theo chu kỳ đối với CPU nguội lạnh. Tại IFS, những tiến bộ đầy hứa hẹn cũng không thể ngăn các khách hàng nghi ngờ năng lực sản xuất của công ty.

Reuters gần đây đưa tin rằng Broadcom, một công ty thiết kế chip trị giá 700 tỷ USD, đã thử nghiệm quy trình đánh bại TSMC của Intel và kết luận rằng quy trình này vẫn chưa sẵn sàng để sản xuất quy mô lớn. Ông Gelsinger khẳng định quy trình sản xuất mới vẫn sẽ sẵn sàng vào năm tới.

Nhờ các cam kết mua hàng trị giá 15 tỷ USD mà IFS tuyên bố đã giành được, doanh số bán tài sản, 8,5 tỷ USD tài trợ và 11 tỷ USD vay từ chính phủ Mỹ có thể sẽ giúp IFS nhảy lên vị trí tiên phong và thu hút các đơn đặt hàng. Điều này được kỳ vọng giúp giảm bớt tình trạng tồi tệ của Intel. Dòng tiền tự do, từng là 10 tỷ USD lành mạnh mỗi năm, đã chuyển sang âm sâu sắc vào năm 2022.

Nhà sản xuất chip của Mỹ hiện bị nhật xét là còn kém xa đối thủ Nvidia, thậm chí là AMD, trên thị trường toàn cầu về bán chip AI. Intel dự kiến doanh số bán chip Gaudi 3 mới nhất của mình trong năm nay sẽ đạt 500 triệu USD, thấp hơn rất nhiều so với doanh số hàng chục tỷ USD của Nvidia từ các đơn vị xử lý đồ họa. Bản thân công ty đã bị ảnh hưởng quá nhiều bởi sự ra đi của các giám đốc điều hành chủ chốt, sa thải và giá cổ phiếu lao dốc.

Vào tháng 8, một thành viên chủ chốt trong hội đồng quản trị chịu trách nhiệm giám sát chiến lược sản xuất chip quan trọng đã từ chức. Ông Gelsinger thừa nhận tại một hội nghị gần đây của Deutsche Bank rằng công ty đã có một vài tuần khó khăn và cần tái cấu trúc, sau nỗ lực cắt giảm chi phí trị giá 10 tỷ USD được công bố vào tháng 8.

Các nhân viên mới nghỉ việc đã mô tả sự thất vọng trước bộ máy quan liêu nội bộ. Các đợt sa thải đang làm giảm tinh thần công nhân viên rất nhiều, nhất là khi Intel còn đang cân nhắc có thêm nhiều sự thay đổi nữa.

Theo một số chuyên gia, vấn đề của Intel là chi tiêu quá nhiều vào việc xây dựng các nhà máy mới. Hoạt động kinh doanh đúc đã tiêu tốn 7 tỷ USD vào năm 2023. Các mục tiêu bán hàng đầy tham vọng được đặt ra vào năm 2022, thời kỳ đỉnh cao của nhu cầu PC, đã không đạt được.

“Tôi nghĩ vấn đề lớn nhất của Gelsinger hiện tại là ông ấy đang mất đi uy tín”, G. Dan Hutcheson tại TechInsights nói và cho biết nếu Intel có thể vượt qua cơn bão, công ty có thể đạt đến trạng thái có lợi nhuận vào năm 2026 hoặc 2027.

Intel, biểu tượng một thời sản xuất chip vi xử lý đóng vai trò như bộ não điện tử trong hầu hết các máy tính, đã phải vật lộn với đà suy thoái trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt. Không giống như hầu hết các công ty cùng ngành, hãng sản xuất chip và thiết kế chip. Những công ty khác chủ yếu dựa vào các dịch vụ sản xuất bên ngoài được gọi là xưởng đúc, trong đó hầu hết chuyển sang Công ty Sản xuất Bán dẫn Đài Loan TSMC.

Theo: The Economist, The New York Times