Chia sẻ tại toạ đàm “Vì sao hành khách chưa trở lại bến xe?” được tổ chức chiều ngày 24/4, ông Trần Hoàng, Phó giám đốc Công ty cổ phần Bến xe Hà Nội, cho biết sau thời gian dài ảnh hưởng dịch Covid-19, tình hình hoạt động vận tải tại các bến xe trên cả nước nói chung và tại các bến xe của Công ty Bến xe Hà Nội nói riêng như: Giáp Bát, Mỹ Đình, Gia Lâm năm 2023 giảm sâu, tương ứng 300.000 lượt/3 bến, chiếm 28%.

Trong đó, bến Mỹ Đình giảm trên 30%; Bến xe Giáp Bát giảm 25% còn Bến Gia Lâm giảm gần 50%.

HÀNH KHÁCH VÀO BẾN GIẢM SÂU 70%, XE TRÁ HÌNH TUNG HOÀNH

Lãnh đạo Công ty cổ phần Bến xe Hà Nội cho rằng ngoài việc gây ảnh hưởng tiêu cực đến tình hình kinh doanh của các doanh nghiệp khai thác bến xe, tình trạng sụt giảm lượng hành khách vào bến còn ảnh hưởng tới các vấn đề về xã hội.

Bởi hệ thống vận tải hành khách liên tỉnh tuyến cố định mang lại hiệu quả xã hội cao nhất, vận chuyển khối lượng lớn, vận chuyển những chuyến xe được kiểm tra, kiểm soát, song hệ thống lại đang dần đánh mất vai trò là trục xương sống của vận tải. Do đó, ngoài ảnh hưởng kinh tế với doanh nghiệp, điều này còn mang tới hệ lụy cho xã hội.

Cũng theo ông Nguyễn Văn Lập, Giám đốc bến xe Nước Ngầm, trước dịch Covid-19 ngày thường bến xe đón khoảng 600-700 lượt xe, riêng dịp lễ tết là trên 900 lượt nhưng nay sụt giảm chỉ còn 250-300 lượt xe/ngày. Riêng trong tháng 3-4/2024, bến xe tiếp nhận trên 400 lượt xe/ngày, tỷ lệ giảm gần 50%.

Lý giải nguyên nhân hành khách vào bến sụt giảm, ông Nguyễn Công Hùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô Việt Nam, cho biết Nghị định số 10/2020/NĐ-CP ngày 17/01/2020 quy định về kinh doanh và điều kiện kinh doanh vận tải bằng xe ô tô nêu rõ các điều kiện cho các loại hình kinh doanh vận tải.

Bộ Công an cũng đã ban hành Thông tư 58 quy định xe kinh doanh vận tải phải có màu biển số riêng.

“Tuy nhiên, số lượng xe hợp đồng gia tăng so với xe tuyến cố định lên đến hàng chục nghìn xe, chưa kể còn xuất hiện loại hình xe ghép, xe tiện chuyến cũng đang cạnh tranh không công bằng với xe tuyến cố định. Những xe này thậm chí còn không đổi màu biển số theo quy định. Những loại hình vận tải này cùng lúc hoạt động, gây xung đột với nhau”, ông Hùng nêu rõ bất cập.

Trong khi đó, nhu cầu người dân tăng cao, điều kiện quản lý xe hợp đồng quá lỏng lẻo khi không phải đăng ký xin “lốt” (các doanh nghiệp vận tải hành khách được có chỗ đậu, được vào ra bến xe để đón và trả khách), không đăng ký luồng tuyến, lái xe không bị kiểm soát, văn phòng đại diện mọc khắp nơi như một bến xe thu nhỏ.

Hiện nay rất nhiều doanh nghiệp xe hợp đồng trá hình tổ chức đón khách, bán vé, lập các văn phòng đón/trả khách gây ra sự hỗn loạn, không thể quản lý được.

Đáng nói, theo lãnh đạo Hiệp hội Vận tải ô tô, những doanh nghiệp chấp hành tốt thường xuyên bị thanh, kiểm tra nhưng những doanh nghiệp xe hợp đồng lại không ai kiểm soát, xử lý gây ra nhiều bức xúc.

"Đồng ý là cần phải hướng đến những gì người dân yêu thích, ưa chuộng sử dụng nhưng vận tải là loại hình kinh doanh vận tải có điều kiện, do đó, cần phải quản lý các loại phương tiện trên.

Cũng theo ông Hùng, cuối năm 2023 và những tháng đầu năm 2023, khi lực lượng chức năng vào cuộc xử lý quyết liệt sau khi những vi phạm của các nhà xe tạo nên những kết quả rất tích cực, các nhà xe trước đây hoạt động bên ngoài đã vào bến như nhà xe Vân Anh, Hà Lan.

Bên cạnh đó, hạ tầng tại các bến xe cũng đổi mới, bến xe Mỹ Đình nay đã có phòng chờ VIP, bến xe Nước Ngầm, Giáp Bát, Gia Lâm cũng có nhiều thay đổi để nâng cao chất lượng dịch vụ doanh nghiệp vận tải và hành khách.

BẾN XE, XE TUYẾN CỐ ĐỊNH LỘ RÕ NHIỀU BẤT CẬP

Theo ông Nguyễn Văn Lập, Giám đốc Bến xe Nước Ngầm, sau dịch, khách không vào bến xe nữa, trong khi lượng xe hợp đồng trá hình tăng. Thực tế, hầu hết doanh nghiệp xe hợp đồng trá hình hiện nay đa số tách ở doanh nghiệp tuyến cố định ra.

“Do công tác quản lý, xử lý xe trá hình chưa đến nơi đến chốn nên họ mới lôi kéo được khách từ bến xe. Điều này gây ảnh hưởng tới công tác tổ chức giao thông. Trách nhiệm và vai trò của địa phương rất quan trọng, cần giao trách nhiệm cho người đứng đầu địa phương, bởi cơ quan thanh tra không thể kiểm tra sát sao bằng địa phương, nên cần nâng cao vai trò của chính quyền địa phương với hoạt động vận tải", ông Lập đề xuất.

Về nguyên nhân khiến doanh nghiệp vận tải bỏ bến ra ngoài chạy, bà Phan Thị Thu Hiền, Phó Cục trưởng Cục Đường bộ Việt Nam, cho rằng các doanh nghiệp vận tải chưa mặn mà vào bến không phải vì họ không muốn vào mà có rất nhiều điều kiện chưa đáp ứng được yêu cầu của doanh nghiệp cũng như của hành khách.

Trước hết, về vấn đề quy hoạch. Chẳng hạn ở bến xe Miền Đông (TP.HCM), có thể thấy cơ sở vật chất rất hiện đại khang trang nhưng không có khách. Tất cả các nhà xe đều sẵn sàng vào bến nếu có khách, có thể ở một giai đoạn, phạm vi nào đó, quy hoạch bến xe miền Đông chưa phù hợp.

Thứ hai, tổ chức giao thông đô thị. Việc tổ chức phải hướng tới được các mục tiêu đi lại của hành khách để đảm bảo khi các phương tiện trả khách đến bến xe thì phải phù hợp với mục tiêu đi lại.

Thứ ba, tính kết nối không chỉ bao gồm vị trí bến xe.

"Thực tế, không thể chỉ đổ tội cho doanh nghiệp hay bến xe, tôi từng chứng kiến người nhà tôi đi xe trả khách ở đầu đường cầu vượt. Việc xe trả ở đây bất tiện hơn so với vào bến nhưng dân vẫn muốn đi vì thuận tiện, họ có thể bắt được các xe kết nối", bà Hiền dẫn chứng.

Thứ tư,về tiện nghi, hiện có rất nhiều xe trong bến vẫn theo lề lối cũ. Ở một nhóm khách nhất định nếu đạt được nhu cầu chất lượng, giá cả, tiện nghi và an toàn, người dân vẫn chọn vào bến.

“Cần phải nhìn nhận thẳng thắn chất lượng của các xe tuyến cố định đã đáp ứng được nhu cầu hành khách hay chưa?", bà Hiền đặt vấn đề.

Một yếu tố khách quan khác phải kể đến là sau Covid-19 nhiều thói quen của người dân đã thay đổi. Hoạt động vận tải hành khách bằng đường bộ cũng phải điều chỉnh cho phù hợp với mục đích đi lại của người dân.

"Vừa qua, tại một cuộc họp của các doanh nghiệp thuộc Hiệp hội vận tải hành khách, các doanh nghiệp cùng ngồi lại để bàn cách để vào bến tốt nhất. Tôi hy vọng có sự phối hợp chặt giữa doanh nghiệp và bến xe, giúp chất lượng đảm bảo, kết nối tốt để hành khách sẵn sàng vào bến", bà Hiền mong mỏi.

"Để số lượng xe tiện chuyến lấn át xe tuyến cố định là điều cần xem lại. Từ tháng 9/2023, Sở Giao thông vận tải Hà Nội xây dựng báo cáo chuyên đề đánh giá tình trạng này và tập trung các giải pháp xử lý. Thành phố cũng giao trách nhiệm cho chính quyền địa phương để phối hợp xử lý song xe hợp đồng trá hình, một số chủ doanh nghiệp vẫn lách luật, gây khó khăn cho lực lượng chức năng. Chúng ta không thể chờ đồng bộ các giải pháp mà cần cố gắng làm tốt những quy định hiện đang có và doanh nghiệp có thể làm được ngay.

Chúng ta cũng cần tìm cách để làm sao việc tổ chức vận tải liên tỉnh thu hút. Xe tuyến cố định có tính ưu việt như thế, cần làm rõ vì sao lại bị xe hợp đồng trá hình cạnh tranh? Để thu hút người dân, cần các doanh nghiệp vận tải tuyến cố định có những chính sách nâng cao dịch vụ, thu hút hành khách, cho hành khách thấy được sự tiện lợi. Các đơn vị tuyến cố định, bến xe cũng cần tập trung hoạt động của mình, tăng cường quảng bá, ứng dụng công nghệ. Chúng tôi đang nghiên cứu app cho xe trung chuyển đến các bến xe để thời gian tới có thể thực hiện công tác quản lý, tăng cường hiệu quả hơn".