Thị trường thu hút “tiền tươi”
Thanh khoản trong tháng tháng 2/2025 trên sàn HOSE ghi nhận tăng vọt, với khối lượng giao dịch bình quân đạt hơn 659 triệu cổ phiếu/phiên, giá trị giao dịch bình quân đạt hơn 15.782 tỷ đồng/phiên, lần lượt tăng 47,39% và 39,21% so với tháng 1. Sang tháng 3, thanh khoản tiếp tục tăng, giá trị giao dịch thường xuyên ở mức trên 20.000 tỷ đồng/phiên.
Theo sự vận động thông thường của thị trường, thanh khoản tăng thường đi kèm với dư nợ margin tăng. Tuy nhiên, ghi nhận của Đầu tư Chứng khoán tại một số công ty chứng khoán lớn, dư nợ margin tính đến ngày 19/3/2025 chỉ tăng nhẹ so với đầu năm 2025.
Chẳng hạn, tại Chứng khoán Techcombank (TCBS, mã TCB), dư nợ margin chỉ tăng thêm vài trăm tỷ đồng so với con số 26.000 tỷ đồng thời điểm đầu năm 2025. Một số công ty khác nằm trong Top 10 công ty chứng khoán có dư nợ margin cao nhất thị trường như HSC (mã HCM), Vietcap (mã VCI), ACBS, Mirae Asset…, tổng dư nợ margin ngày 19/3 cũng tăng không đáng kể so với đầu năm nay.
Ông Đào Hồng Dương, Giám đốc Phân tích cổ phiếu và ngành, Công ty Chứng khoán VPBank cho rằng, tâm lý các nhà đầu tư vẫn còn thận trọng trong bối cảnh thế giới biến động phức tạp và khối ngoại vẫn bán ròng nên việc sử dụng margin cũng ở mức độ hạn chế. Tuy nhiên, dòng tiền nhàn rỗi tham gia vào thị trường chứng khoán góp phần giúp thanh khoản tăng mạnh mà dư nợ margin chưa tăng nhiều cho thấy niềm tin của nhà đầu tư vào sự tăng trưởng trong dài hạn của thị trường. Sau khi báo cáo tài chính năm 2024 của các doanh nghiệp được công bố, tăng trưởng lợi nhuận sau thuế toàn sàn niêm yết (HOSE và HNX) đạt mức 17,6%, định giá P/E và P/B ở mức hấp dẫn để đầu tư cổ phiếu trong dài hạn, với kỳ vọng lợi suất đầu tư cao hơn đáng kể so với gửi tiết kiệm.
Nghịch lý thanh khoản và margin
Rủi ro vẫn hiện hữu với các yếu tố bên ngoài, nổi bật nhất là chiến tranh thương mại. Nhà đầu tư cần hạn chế sử dụng margin để tài sản có thể tăng một cách bền vững.
Năm 2024, dư nợ margin toàn thị trường đạt khoảng 245.000 tỷ đồng, tăng hơn 36% so với năm 2023 và vượt qua mức đỉnh lịch sử thiết lập đầu năm 2022. Trong đó, dư nợ margin của Top 30 công ty chứng khoán lớn nhất tương đương 4,17 % vốn hóa thị trường niêm yết (HOSE và HNX) và bằng 14,6 lần giá trị giao dịch bình quân/phiên, cả 2 con số này đều ở mức cao nhất trong 10 năm qua.
Trong năm 2024, các công ty chứng khoán có lợi thế về quy mô tiếp tục đẩy mạnh nghiệp vụ cho vay giao dịch ký quỹ như TCBS, SSI, VPBankS…, thậm chí một số công ty gần chạm tới giới hạn 2 lần vốn chủ sở hữu.
Nhìn lại diễn biến dư nợ margin và giao dịch chứng khoán trong năm qua cho thấy, có khả năng các nhóm nhà đầu tư lớn trong nước mua lại lượng bán ròng liên tiếp của nhà đầu tư ngoại.
Giá trị bán ròng của khối ngoại năm 2024 là hơn 90.000 tỷ đồng, kỷ lục từ khi thị trường chứng khoán Việt Nam đi vào hoạt động. Tuy nhiên, lần đầu tiên, lượng mua đối ứng của nhà đầu tư nội rất tốt, khiến giá cả đi ngang. Trong thời gian đó, lượng margin lập kỷ lục, cho thấy nhóm nhà đầu tư cá nhân lớn trong nước có vẻ đã dùng một phần margin để mua đối ứng lượng bán ròng của khối ngoại.
Những tháng đầu năm 2025, dư nợ margin biến động không đáng kể, trong khi lượng bán ròng của khối ngoại vẫn ở mức cao, dù VN-Index có diễn biến tăng điểm, thu hút thêm dòng tiền nội, giúp thanh khoản gia tăng.
Nghịch lý thanh khoản tăng, margin không tăng mạnh đang cho thấy sự đối lập so với quý IV/2024. Trong quý cuối năm 2024, dư nợ margin tăng, trong khi thanh khoản giảm về mức thấp nhất 7 quý trước đó. Tính đến cuối năm 2024, tỷ lệ đòn bẩy (tỷ lệ giữa margin/tổng giá trị vốn hóa điều chỉnh theo khối lượng cổ phiếu tự do chuyển nhượng) đạt 10,2%, mức cao nhất từ trước đến nay.
Thị trường tăng điểm thực chất
Ông Nguyễn Tuấn Anh, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Finpeace cho rằng, “tiền tươi” nhiều và margin chưa tăng mạnh giúp thị trường chứng khoán tăng điểm thực chất hơn trong giai đoạn vừa qua. Thị trường mới chỉ có những đợt sóng nhỏ đầu tiên sau thời gian dài đi ngang với thanh khoản ảm đạm. Chính những con sóng diễn ra trong sự nghi ngờ, trong tâm lý thận trọng nên tỷ lệ tiền mặt cao và margin chưa tăng mạnh là chỉ số tích cực giúp thị trường tăng thực chất. Khái niệm thực chất ở đây hàm ý là sức khỏe của con sóng tăng. Hơn nữa, bản chất sóng đầu tăng trong nghi ngờ luôn chưa thuyết phục được nhà đầu tư, do đó, họ chưa tin tưởng để đầu tư thêm bằng đòn bẩy.
Có ý kiến cho rằng, trong giai đoạn đầu năm 2025, các mã cổ phiếu vừa và nhỏ tăng giá, sau đó mới lan tỏa sang các cổ phiếu trụ, diễn biến này khác với thông thường. Có thể nhà đầu tư gia tăng sử dụng margin, nhưng thông qua các “kho” bên ngoài, vì nhiều mã vốn hóa vừa và nhỏ được các “kho” cho vay với tỷ lệ cao hơn và linh hoạt hơn so với các công ty chứng khoán.
Theo ông Bùi Văn Huy, Giám đốc Nghiên cứu, Công ty cổ phần Đầu tư FIDT, một điểm đáng lưu ý là khối ngoại vẫn bán ròng quyết liệt. Do đó, dù dòng tiền cải thiện nhưng thị trường chung không tăng mạnh và việc kiếm lời khi VN-Index vượt qua ngưỡng 1.300 điểm là không dễ dàng. Tính đến cuối tuần qua, khối ngoại đã bán ròng trên 17.000 tỷ đồng trong vỏn vẹn hơn 2 tháng (tính cả thời gian nghỉ Tết Âm lịch kéo dài), điều này gây áp lực lên dòng tiền nội, ít có khả năng họ sử dụng margin từ các “kho”.
Nhìn một cách tổng quan, bối cảnh hiện tại tương đối sáng cho kênh chứng khoán, với kỳ vọng về tăng trưởng kinh tế, đầu tư công và nâng hạng thị trường. Tuy nhiên, rủi ro vẫn hiện hữu với các yếu tố bên ngoài, nổi bật nhất là chiến tranh thương mại. Những nhịp giảm điểm bất ngờ rất dễ làm nhà đầu tư mất lãi. Do đó, nhà đầu tư cần hạn chế sử dụng margin để tài sản có thể tăng một cách bền vững.
“Nhà đầu tư cá nhân nên thận trọng khi dùng margin. Các nhà đầu tư có lịch sử giao dịch tối thiểu 100 giao dịch mua/bán, biết tỷ lệ thành công/thất bại cũng như một loạt chỉ số cơ bản và kỹ thuật khác thì mới có thể tự tin sử dụng đòn bẩy trên lệnh giao dịch nhằm giúp tối ưu cơ hội thu lợi nhuận”, ông Tuấn Anh nói.