Ngoài các hành vi đã kết luận điều tra, truy tố và xét xử tại giai đoạn I vụ án Vạn Thịnh Phát; quá trình điều tra giai đoạn II, Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an đã điều tra và kết luận ba hành vi phạm tội.

Trong đó có hành vi “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản ” trong việc phát hành 25 gói trái phiếu “khống” (308.691.388 trái phiếu) không có tài sản đảm bảo, mất khả năng thanh toán của 4 pháp nhân: CTCP Tập đoàn Đầu tư An Đông, CTCP Đầu tư Quang Thuận, CTCP Đầu tư & Phát triển Sunny World và CTCP Dịch vụ - Thương mại TP HCM với tổng giá trị hơn 30.869 tỷ đồng.

Theo kết luận điều tra, năm 2018, Ngân hàng SCB trong tình trạng bị các Cơ quan quản lý thanh tra, kiểm tra; việc xin cấp tín dụng từ Ngân hàng SCB gặp nhiều khó khăn, kèm theo tình hình nợ xấu kéo dài nên khoảng tháng 8/2018, bà Trương Mỹ Lan - Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Vạn Thịnh Phát đã họp với loạt nhân sự đề ra chủ trương sử dụng Công ty An Đông và các công ty khác phát hành trái phiếu riêng lẻ huy động tiền từ người dân để xử lý khó khăn tài chính cho Ngân hàng SCB. 

Trên cơ sở đó, các nhân sự chủ chốt của Ngân hàng SCB, Chứng khoán TVSl, Tập đoàn Vạn Thịnh Phát và tổ chức phát hành đã họp bàn, lên phương án tạo lập trái phiếu và thông qua Công ty Chứng khoán TVSI và SCB phát hành và chào bán cho người dân với lãi suất cao hơn lãi suất gửi tiết kiệm tại SCB.

Thực hiện chủ trương của Trương Mỹ Lan, từ năm 2018 đến năm 2020, các đối tượng có liên quan tại Chứng khoán TVSI, Ngân hàng SCB và Vạn Thịnh Phát đã sử dụng 4 công ty phát hành 25 mã trái phiếu “khống", không có tài sản đảm bảo, gồm: Công ty An Đông (3 mã năm 2018, 2019), Công ty Quang Thuận (1 mã năm 2018), Công ty Sunny World (1 mã 2018) và Công ty Setra (20 mã năm 2020) với tổng khối lượng 308.691.388 trái phiếu, để lừa bán cho các nhà đầu tư, thu về gần 30.869 tỷ đồng. 

Tiền thu được từ hoạt động bán trái phiếu không sử dụng đúng mục đích phát hành trái phiếu là đầu tư vào các dự án kinh tế để sinh lời, đảm bảo nghĩa vụ hoàn trả gốc và lãi cho các trái chủ mà các đối tượng đã rút tiền và sử dụng toàn bộ số tiền huy động được từ bán trái phiếu cho các mục đích khác; dẫn đến không có đủ nguồn tiền để đảm bảo chi trả gốc và lãi đến hạn cho các trái chủ.

Tính đến thời điểm khởi tố vụ án ngày 7/10/2022, 4 công ty nêu trên còn dư nợ gần 30.082 tỷ đồng của 35.824 trái chủ, không có khả năng thanh toán.

Phương thức thủ đoạn phạm tội

Đầu tiên là thành lập công ty "ma" (không có bộ máy nhân sự, hoạt động thực tế), thuê người đứng tên thành lập công ty, sở hữu cổ phần, tài sản, khoản vay, ký khống tài liệu phục vụ cho các hoạt động tài chính của tập đoàn).

Tính tới thời điểm khởi tố vụ án, Vạn Thịnh Phát có 1.470 công ty (gồm 46 công ty nước ngoài).

Việc tạo dựng một số lượng lớn công ty "ma", cá nhân đứng tên còn là tiền đề cho việc thực hiện thủ thuật tài chính thường gọi tại Tập đoàn VTP là "giải quỹ", thực chất là cho các công ty chuyển tiền cho các cá nhân dưới hình thức "hứa chuyển nhượng cổ phần" của các công ty ma thuộc tập đoàn với mức đơn giá cổ phần được nâng không lên nhiều lần tùy vào quy mô và tài sản của các công ty; làm căn cứ chuyển tiền và rút tiền ra khỏi hệ thống Ngân hàng SCB mà không làm phát sinh thuế theo quy định của pháp luật. 

Ứng dụng của thủ thuật "giải quỹ" được sử dụng chính cho việc rút tiền (dòng tiền thật) từ các khoản giải ngân của Ngân hàng SCB nhằm "cắt đứt" dòng tiền, "che giấu" mục đích sử dụng tiền, ngoài ra còn được sử dụng khi cần chạy "kỹ thuật" các dòng tiền "khống" trong quá trình tạo lập trái chủ sơ cấp cho các gói trái phiếu của các công ty phát hành hay rút tiền từ nước ngoài chuyển về...

Bước thứ hai, ra chủ trương phát hành trái phiếu, lựa chọn tổ chức phát hành, trái chủ sơ cấp, chạy dòng tiền "khống" để tạo lập 25 gói trái phiếu "không" bán cho các nhà đầu tư để chiếm đoạt, sử dụng.

Năm 2018, bà Trương Mỹ Lan ra chủ trương, họp bàn với các nhân sự cấp cao của Ngân hàng SCB, Công ty Chứng khoán TVSI (2 pháp nhân mà Lan chiếm phần lớn cổ phần) và Tập đoàn Vạn Thịnh Phát để lựa chọn Công ty An Đông phát hành trái phiếu với giá trị từ 10.000 tỷ đồng - 15.000 tỷ đồng, lựa chọn 5 công ty trái chủ sơ cấp là VIPD, VN GROUP, DUC, Tập đoàn Đầu tư VTP, WMC và 1 công ty đối tác là Công ty SPG, lên phương án dòng tiền "khống" tại Ngân hàng SCB để hợp thức tư cách trái chủ sơ cấp và mục đích phát hành trái phiếu, từ đó tạo lập các gói trái phiếu "khống" để bán cho các nhà đầu tư.

Sau đó, trên cơ sở đề xuất của bà Nguyễn Phương Hồng, bà Lan tiếp tục cho sử dụng Công ty An Đông, Sunny World, Quang Thuận và Setra để phát hành trái phiếu "khống", không có tài sản đảm bảo.

4 công ty đã phát hành 25 gói trái phiếu "khống", thu được tổng trị giá 30.869 tỷ; hiện còn dư nợ 30.082 tỷ.

Để lách quy định tại Điều 2 Nghị định 90 ban hành năm 2011 của Chính phủ và Điều 4 Nghị định 163 ban hành năm 2018 (phát hành trái phiếu riêng lẻ cho dưới 100 nhà đầu tư), các đối tượng lên phương án để lập, ký kết các hợp đồng kinh tế khống (mua bán cổ phần, trái phiếu, vay tiền) giữa các tổ chức phát hành với các trái chủ sơ cấp, các công ty đối tác và các cá nhân được thuê ký khống để hợp thức mục đích phát hành trái phiếu là dùng tiền vốn trái phiếu đầu tư các dự án sinh lời.

Đồng thời, lập, ký khống các chứng từ giao dịch và hạch toán khống trên hệ thống của SCB chi nhánh Sài Gòn, Bến Thành trong cùng một ngày để cân đối Sổ quỹ tiền mặt, tạo nguồn tiền 30.869 tỷ cho các trái chủ sơ cấp chuyển tiền cho 4 công ty phát hành nhằm mua lại toàn bộ số trái phiếu, hợp thức hoá tư cách trái chủ sơ cấp để hoàn thành tạo lập 25 gói trái phiếu "khống" bán cho nhà đầu tư.

Trong đó, các gói trái phiếu Công ty An Đông, Quang Thuận và Setra đã thông qua Chứng khoán TVSI - Đại diện tổ chức phát hành, trực tiếp ký kết hợp đồng bán trái phiếu và thu tiền từ hàng ngàn nhà đầu tư. Gói trái phiểu Sunny World được chuyển nhượng cho Ngân hàng TMCP Sài Gòn - Hà Nội (SHB) để đầu tư, bán ra thị trường.

Kết quả điều tra xác định, toàn bộ các giao dịch nộp/rút tiền mặt/chuyển tiền tại Ngân hàng SCB liên quan đến dòng tiền 30.869 tỷ đồng nêu trên đều là khống, không có tiền mặt nộp/rút thực tế mà chỉ đi lệnh dòng tiền để cân đối sổ quỹ tiền mặt hàng ngày tại Ngân hàng SCB Chi nhánh Sài Gòn, Bến Thành.

Phương án đi lệnh: (1) Cá nhân ký nộp tiền mặt vào tài khoản trái chủ sơ cấp để cho vay/góp vốn → (2) Trái chủ sơ cấp chuyển tiền đến tổ chức phát hành để mua sơ cấp toàn bộ 308.691.388 trái phiếu → (3) Tổ chức phát hành chuyển tiền đến công ty đối tác để đầu tư thực hiện dự án sinh lời → (4) Công ty đối tác (có thể tiếp tục chuyển tiền cho đối tác trung gian) chuyển tiền cho các cá nhân theo các Hợp đồng "hứa chuyển nhượng cổ phần" → (5) Các cá nhân ký chứng từ rút tiền; hoàn tất dòng tiền "khống".

Thông qua các hợp đồng hợp tác, mua bán trái phiếu, cổ phần, các đối tượng thao túng, sử dụng hệ thống, nguồn lực, nhân sự, quy trình làm việc của Chứng khoán TVSI, Ngân hàng SCB làm công cụ để bán sản phẩm trái phiếu đến người dân và thu tiền về để sử dụng hết tiền vốn trái phiếu vào các mục đích khác, không đúng mục đích theo phương án phát hành.

Ông Võ Tấn Hoàng Văn - Tổng Giám đốc Ngân hàng SCB đã trực tiếp chỉ đạo các bộ phận nghiệp vụ bán hàng của Ngân hàng SCB xây dựng phương án đào tạo cho hơn 2.000 nhân viên bán hàng tại 239 chi nhánh Ngân hàng SCB trên toàn quốc về sản phẩm trái phiếu và tư vấn, tiếp thị mời chào khách hàng mua sản phẩm trái phiếu. 

Giữa SCB và Chứng khoán TVSI ký kết các Hợp đồng hợp tác về việc Ngân hàng SCB hỗ trợ tìm kiếm, tư vấn, giới thiệu để khách hàng ký kết hợp đồng mua bán trái phiếu với Chứng khoán TVSI.

Sau khi khách hàng đồng ý mua trái phiếu và ký kết hợp đồng với Chứng khoán TVSI, dòng tiền huy động được từ hàng ngàn trái chủ như sau: Trái chủ chuyển tiền cho Chứng khoán TVSI để mua trái phiếu → TVSI chuyển tiền cho các công ty trái chủ sơ cấp hoặc các công ty mua lại trái phiếu từ trái chủ sơ cấp → Các công ty chuyển tiền cho các cá nhân dưới hình thức trả tiền cho vay, mua cổ phần → Các cá nhân rút tiền để sử dụng.

Thứ ba, rút tiền, “cắt đứt", che giấu dòng tiền để sử dụng

Sau khi Chứng khoán TVSI chuyển tiền về, các đối tượng đã thực hiện giao dịch rút tiền để sử dụng tại Ngân hàng SCB chi nhánh Sài Gòn, Bến Thành bằng hai hình thức:

(1) Rút tiền mặt trực tiếp, đưa xuống hầm giao lái xe của bà Trương Mỹ Lan chở về nhà riêng hoặc điểm đến chỉ định; ngoài ra có thể đưa trực tiếp cho bà Nguyễn Phương Hồng nhận hoặc một số cá nhân mà bà Hồng yêu cầu giao trực tiếp tại chi nhánh.

(2) Cho các cá nhân được thuê đứng tên ký chứng từ rút tiền mặt, nộp tiền mặt vào các tài khoản chỉ định, sau đó, tiếp tục đi lệnh chuyển tiền vào các tài khoản để sử dụng cho các mục đích như: trả nợ khoản vay, thanh toán thẻ tín dụng (VISA Master Card), chuyển tiền cho các công ty, cá nhân cụ thể... (không rút/nộp tiền mặt thực tế mà chỉ đứng tên ký chứng từ rút/nộp tiền).

Bằng phương thức thủ đoạn nêu trên, các đối tượng đã che giấu được dòng tiền thu được từ việc phát hành trái phiếu cũng như những tổ chức/cá nhân hoặc tài khoản được thụ hưởng tiền bán trái phiếu.